Ένα θεατρικό έργο που δεν πρέπει να χάσετε είναι το «Δώδεκα» στο θέατρο Δρόμος. Είναι μια παράσταση που αιχμαλωτίζει τη σκέψη, μια παράσταση νευρώδης, με γοργή ροή, με θεατρική υπόσταση και λόγο. Είμαστε ευτυχείς για την υπέροχη κουβέντα με τον Νίκο Πανόπουλο και τον Γιάννη Αποστολίδη, τους δυο πρωταγωνιστές της παράστασης. Ευχαριστούμε την Ειρήνη Λαγουρού για την πολύτιμη βοήθειά της στον συντονισμό της συνέντευξης.

Πώς έγινε η προσέγγιση για τον ρόλο;

Νίκος Πανόπουλος: Καταρχάς η επιρροή του ρόλου ήταν άμεση, από την πρώτη ανάγνωση, η γραφή του Παναγιώτη Πετρόπουλου με στόχευσε κατευθείαν στο συναίσθημα. “Βούτηξα” μέσα στον καταιγιστικό του λόγο, έτσι, ξαφνικά και ασυναίρετα… Στη συνέχεια, αν και ενστικτωδώς λειτουργώντας πάντα, η όλη προσπάθεια ήταν να επικεντρωθώ πιο λογικά στα κίνητρα και τις βαθύτερες επιθυμίες του Ρότζερ, δεδομένων των συνθηκών που διαδραματίζεται το έργο και των χρονικών περιστάσεων που το ορίζουν (κελί φυλακής, τελευταίες ώρες της ζωής του πριν εκτελεστεί, η ανάγκη του να προλάβει να μιλήσει για τόσο σημαντικά και τραυματικά βιώματα μέσω της εξομολόγησης στον εφημέριο). Κυλώντας οι πρόβες και κατά την διάρκειά τους, προσπάθησα να καταλάβω πλήρως τον χαρακτήρα, να αποσπάσω το κέντρο βάρους, το “κουκούτσι” του… Το ορφανό παιδί, ο ευαίσθητος, οραματιστής νέος, ταξιδευτής, ο πρόξενος, ο άνθρωπος με ενσυναίσθηση, αξίες και ηθική, ο ακτιβιστής, ο επαναστάτης, ο ήρωας, ο φόβος η ανασφάλεια ενός ομοφυλόφιλου εκείνη την εποχή από τη μία κι από την άλλη, το θάρρος, η εσωτερική δύναμη, η αίσθηση του δικαίου της ελευθερίας και η βαθιά ανθρωπιά του, αξίες ακλόνητες που τον οδήγησαν σχεδόν ατρόμητο στη θηλιά. Δε μπορώ να πω ότι έγινε κάτι διαφορετικό απ’ ό,τι κάνω συνήθως με όλους τους ρόλους, ούτε ότι έχω κάποιο ιδιαίτερο σύστημα. Η τεχνική βέβαια υπάρχει, πρέπει να “σωματοποιηθεί” ο λόγος κι αυτό γίνεται σιγά-σιγά και βοηθάει μαζί με το επόμενο στάδιο της “αποδόμησης” του ρόλου, όπου μαζί με τον σκηνοθέτη και την πολύτιμη βοήθειά του άρχισε το “στήσιμο” της παράστασης πάνω στη σκηνή, προκειμένου πλέον αφού ολοκληρωθεί, να ξαναρχίσει να δομείται με τα αρχικά του υλικά, αλλά και όσα έχουν προστεθεί στην πορεία. Να απελευθερωθεί δηλαδή πάλι, με μέτρο και οικονομία πλέον, το ένστικτο και το συναίσθημα και να βρεθούν και να διατηρηθούν οι ισορροπίες. Νομίζω ότι αυτός ο τρόπος έχει, για μένα τουλάχιστον, τα καλύτερα αποτελέσματα… Από εκεί και μετά ο χαρακτήρας αρχίζει και αυτοδομείται καθημερινά, να “αυτοσκιτσάρεται”… Στη διάρκεια δε των παραστάσεων εξελίσσεται και συμπληρώνεται με έναν άγνωστο, σχεδόν μεταφυσικό τρόπο πολλές φορές. Ειδικά τώρα, την περίοδο του δεύτερου κύκλου των παραστάσεων του “Δώδεκα”, έχω την αίσθηση πολλές φορές πάνω στην σκηνή ότι εκείνος ”έρχεται” προς τα εμένα ακόμη πιο άμεσα, χωρίς να προσπαθώ πια εγώ τόσο να τον φέρω προς το μέρος μου, νοιώθω ότι ωριμάζει μόνος του και βαθαίνει συνεχώς… Ο Κέισμεντ κατά τη διάρκεια που παίζεται το έργο, είναι σχεδόν παρών – η ψυχή του μάλλον, είναι πια σαν να υπάρχει εκεί κοντά, τολμώ να πω στην παράσταση αισθάνομαι κάποιες στιγμές την ματιά του, την αύρα του, την ενέργειά του…

Γιάννης Αποστολίδης: Μελέτησα ιεραρχία, πρωτόκολλο, καθολικής εκκλησίας. Ιστορικές αναφορές για την κατάσταση Ιρλανδίας-Μ. Βρετανίας. Κάναμε συζητήσεις με τον σκηνοθέτη (Ε. Μαύρο), τη βοηθό του (Η. Δαμμίγου) και τον συμπαίκτη μου (Ν. Πανόπουλο) και αρχίσαμε έτσι να εμβαθύνουμε στις ψυχές των χαρακτήρων.

Υπάρχει κάποιο στοιχείο του χαρακτήρα που υποδύεστε, το οποίο να επηρέασε τον τρόπο που σκέφτεστε ή που να σας προβλημάτισε;

Νίκος Πανόπουλος: Το θάρρος, ο σκοπός για τον οποίο έζησε, οι αξίες του, ο δίκαιος σκοπός για τον οποίο πάλεψε και ουσιαστικά θυσιάστηκε. Η δύναμή του μέχρι το τέλος, παρόλα τα προβλήματα υγείας και τον πόλεμο από το σύστημα της εποχής και την εκκλησία να αγωνιστεί για τα πιστεύω του. Η τεράστια ευαισθησία και η τρομακτική του δύναμη. Ο Ρότζερ είναι μια σπουδαία προσωπικότητα κι ένας φάρος για την ανθρωπότητα. Είμαι εξαιρετικά χαρούμενος, συγκινημένος και περήφανος κι ευγνώμων που τον προσέγγισα όσο μπόρεσα και νοιώθω κάθε βράδυ την τεράστια ευθύνη όταν ερμηνεύω αυτό τον σπάνιο ρόλο… Μετά τον Ρότζερ σίγουρα δεν είμαι πια ο ίδιος άνθρωπος.

Γιάννης Αποστολίδης: Η μέσα σε μικρό χρόνο διάστημα μεταστροφή του από δογματικό λειτουργό της καθολικής εκκλησίας σε πιο ανθρώπινο συνοδοιπόρο του Κέισμεντ.

Πόσο επίκαιρο είναι το έργο του Παναγιώτη Πετρόπουλου;

Νίκος Πανόπουλος: Απόλυτα επίκαιρο. Το έργο μιλάει για πράγματα σημαντικά, τα σημαντικότερα, τα οποία θα έπρεπε να ήταν αυτονόητα, δεν είναι όμως δυστυχώς καθόλου έτσι.  Η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, η βία, η κοινωνική ανισότητα, η ομοφοβία, ο ρατσισμός, αλλά και οι κατακτητικοί-οικονομικοί πόλεμοι, οι καταστροφές χωρών ακόμη και οι γενοκτονίες λαών ολόκληρων, συμβαίνουν ακόμη και σήμερα με διαφορετικούς εξελικτικούς τρόπους. Η σημαία που σήκωσε ο Ρότζερ στη ζωή του, αλλά και με τον θάνατό του, είναι η σημαία της ανθρωπιάς, της αγάπης και της ελευθερίας. Κι αυτή η σημαία ανεμίζει χιλιοσκισμένη και μπαρουτοκαπνισμένη μέχρι σήμερα, δυστυχώς.

Γιάννης Αποστολίδης: Σε ένα κόσμο που λίγο έχει αλλάξει συγκριτικά με τα χρόνια του Κέισμεντ, όσον αφορά την ανελευθερία (Ελλάδα 108η χώρα στην ελευθερία λόγου), την καθημερινή καταδυνάστευση και καταλήστευση εθνικών πόρων από τους Δυτικούς σε Αφρική, Ασία, Ν. Αμερική, την προσαγωγή ανθρώπων στη χώρα μας, γιατί τάσσονται ενάντια στις καθημερινές και για χρόνια δολοφονίες που υφίσταται το έθνος της Παλαιστίνης, την ανελευθερία ανθρώπων να προσδιορίζονται με όποιο φύλο επιλέγουν ή να κυκλοφορούν με όποια περιβολή επιθυμούν γιατί μπορεί να πέσουν θύματα βίας ή και δολοφονίας (Ζακ Κωστόπουλος, αμέτρητες περιπτώσεις σεξιστικής βίας/γυναικοκτονίας) και φασιστικής βίας που φτάνει σε περιπτώσεις δολοφονίας (Λουκμάν, Φύσσας κτλ.), καθώς και βίας κρατικής (δεν υιοθετώ τον όρο ”αστυνομική”, καθώς η Αστυνομία είναι κρατικό όργανο και δεν δύναται να δρα αυτόνομα), θεωρώ πως το έργο του Πετρόπουλου είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.

Ποια τα μηνύματα που αφήνει αυτή η παράσταση στον θεατή;

Νίκος Πανόπουλος: Ο βασικός σκοπός του ανθρώπου σ ’αυτή τη ζωή πρέπει να είναι να παραμείνει κυρίως Άνθρωπος. Όλα τα άλλα θα έπρεπε να έπονται. Η αγάπη και η ανθρωπιά είναι τα μόνα που δίνουν ένα κάποιο νόημα σ ‘αυτή τη ζωή.

Γιάννης Αποστολίδης: Η αξία του να μάχεται κάποιος μόνος ενάντια στους ισχυρούς και κατέχοντες, παρόλες τις αντιξοότητες το φόβο και τη φαινομενικά προδιαγεγραμμένη έκβαση ενός τέτοιου αγώνα και το πώς μια τέτοια στάση υποστηριζόμενη από τέτοιας φύσης ιδανικά εξυψώνει την ανθρώπινη ψυχή σε άλλα επίπεδα.

Γιατί διαλέξατε το επάγγελμα του ηθοποιού; Ποια εσωτερική ανάγκη σας ώθησε;

Νίκος Πανόπουλος: Δεν θα πω “η ανάγκη να εκφραστώ” κι όλα αυτά που λέγαμε συνήθως μικροί, όταν αρχίζαμε να μπουσουλάμε σε αυτή την τόσο δύσκολη, περιεκτική, άμεση, όσο και μυστηριώδη τέχνη. Η υποκριτική, η τέχνη της μεταμόρφωσης, έχει βέβαια βαθιά καταγωγή στην ιστορία, ξεκινάει άγνωστο από ποια ανάγκη του ανθρώπου, να γνωρίσει τον εαυτό του; Τους άλλους;  Τις περίπλοκες και συχνά επίπονες ανθρώπινες σχέσεις; Να εξηγήσει όχι, αλλά να γελάσει και να κλάψει με την ίδια την τραγική του μοίρα, μάλλον ναι. Να ομορφύνει την ζωή του σίγουρα! Εγώ ξεκίνησα γιατί ήθελα να με αγαπάνε, να είμαι αρεστός κι αποδεκτός κι ήθελα να ζήσω πολλές εμπειρίες, αισθανόμουν από μικρός ότι μια ζωή δεν είναι αρκετή. Μετά ήρθε η τέχνη και το επάγγελμα κι άρχισε να γίνεται όλο πιο συνειδητό. Βέβαια δεν έβαλα μυαλό ποτέ. Θέλω ακόμα να με αγαπάνε, όλο και περισσότεροι άνθρωποι, έχω ανάγκη να το νοιώθω καθημερινά!

Γιάννης Αποστολίδης: Τρόπος έκφρασης, επικοινωνίας και εμβάθυνσης στην ανθρώπινη ψυχή. Ερμηνείας της ανθρώπινης συμπεριφοράς και διερεύνησης του Άλλου, είτε μιλά, είτε δρα, είτε σιωπά, είτε κινείται, είτε είναι σε στάση.

Τι σημαίνει για εσάς να είστε πάνω στη σκηνή; Τι σημαίνει να είσαι ηθοποιός;

Νίκος Πανόπουλος: Η σκηνή είναι το οξυγόνο που αναπνέω για να μπορώ να συνεχίσω να ζω και να είμαι καλά. Δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι άλλο, δεν θα ήμουν εγώ. Το θέατρο είναι μονόδρομος και μοιραίο στην ζωή μου, από τότε που παιδάκι ακόμα έπαιζα με τις κουρτίνες του σπιτιού μου, χωρίς να ξέρω τι κάνω και τις έκανα αυλαίες και έβγαινα κι έλεγα στους γονείς μου “Κοίτα! Τώρα είμαι άλλος”!

Γιάννης Αποστολίδης: Μικρές παύσεις από τη ζωή εκτός σκηνής – είσοδος σε μια κατάσταση όπου το σώμα, κρατώντας τα χαρακτηριστικά του, ”αδειάζει” από το εγώ για να γίνει δοχείο και λειτουργός του χαρακτήρα που καλείται να ερμηνεύσει.

Κωμωδία ή δράμα; Τι αγαπάτε περισσότερο και γιατί;

Νίκος Πανόπουλος: Και τα δύο ακριβώς το ίδιο. Είναι το ένα και το άλλο η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος.

Γιάννης Αποστολίδης: Δεν μπορώ να τα προσεγγίσω ξεχωριστά. Σε κάθε κωμική σκηνή υπάρχει δάκρυ, όπως και σε κάθε δραματική ένα χαμόγελο υποβόσκει. Το θέατρο που ουσιαστικά προβάλλει τη Ζωή, δεν είναι ποτέ μόνο κωμικό ή μόνο δραματικό.

Τηλεόραση ή θέατρο;

Νίκος Πανόπουλος: Θέατρο ασυζητητί.

Γιάννης Αποστολίδης: Στο θέατρο έχει ένας ηθοποιός περισσότερες ευκαιρίες να αγγίξει ποικίλες μορφές της τέχνης της έκφρασης. Έχει άμεση και ζωοδότρα επαφή με το κοινό. Έχει ίσως μεγαλύτερη ψυχική παλέτα να επιλέξει και η εμβάθυνση γίνεται πιο στρωτά. Στην τηλεόραση έχει μεγαλύτερη απήχηση και αναγνωρισιμότητα, όπως και χρηματικές απολαβές.

Ο κόσμος προτιμά το θέατρο; Το στηρίζει;

Νίκος Πανόπουλος: Ναι, το στηρίζει αρκετά, αν και πολλές φορές αποπροσανατολίζεται. Είναι τεράστιο πλέον το μπέρδεμα, η ενημέρωση, η προβολή, αμέτρητα τα θέατρα, ο ανταγωνισμός, χωράει πολύ νερό πια στο τι αξίζει να πάει να δει κανείς, τι όχι, τι έχει επιτυχία, τι δεν έχει, για ποιους λόγους κτλ… Υπάρχει κρίση, κυρίως αισθητικής και αξιών, κατά τη γνώμη μου. Αλλά το ίδιο περνάει πάλι και η κοινωνία θα μου πείτε, μια γενικότερη αγριότητα. Όμως τελικά νομίζω ότι είμαι αισιόδοξος. Όπως πιστεύω ότι οι κοινωνίες περνάνε στάδια δύσκολα, κρίσεις και παλεύουν να εξελιχθούν και να καλυτερεύσουν, το ίδιο και το θέατρο, σαν αρχαία τέχνη κι αυτό μέσα από την εξέλιξη της κοινωνίας ωρίμασε και θα συνεχίσει να μεταλλάσσεται, να ωριμάζει να αυτό-αναθεωρείται και να εξελίσσεται. Να είναι ο καθρέφτης μας. Παραμορφωτικός η μη καθρέφτης, το θέατρο θα συνεχίζει να εκφράζει την εποχή του, οι ηθοποιοί να είναι “τα ζωντανά χρονικά της” και η τέχνη να κλείνει πάντα το μάτι στους ανθρώπους, προσπαθώντας να μας πει ένα ακριβό μυστικό.

Γιάννης Αποστολίδης: Εύχομαι να είναι έτσι. Στο θέατρο ο θεατής έρχεται προετοιμασμένος (στην καλή περίπτωση) να μάθει, να ξαφνιαστεί, να προβληματιστεί, να είναι παρών, να ζήσει μια εμπειρία εκτεθειμένος στα συναισθήματά του. Κι αυτό είναι μαγικό όταν συμβαίνει.

Μαίρη Ζαρακοβίτη