Θεατρίζομαι: Ερρίκος Ε’ @ Θέατρο Σημείο

Η εκπληκτική ιδιαιτερότητα του σαιξπηρικού πνεύματος είναι η οικουμενικότητά του. Όλοι γνωρίζουν τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Παρόλο που ο Βάρδος έχει εγκατασταθεί για τα καλά στη συλλογική μας συνείδηση – και σαν αληθινός μουσαφίρης της Τέχνης, δεν προτίθεται να φύγει – κάποια έργα του κείτονται σε σκονισμένους τόμους βιβλίων και ζητούν επίμονα να ανακτήσουν τη φωνή τους. Ένα από αυτά είναι ο «Ερρίκος Ε’» , που μετά από ογδόντα πέντε χρόνια, ανεβαίνει στην ελληνική σκηνή υπό τη σκηνοθετική ματιά του Αλέξανδρου Διαμαντή. Πρόκειται για μια σύγχρονη, εκρηκτική ανάγνωση, με έναν εξαιρετικό πρωταγωνιστικό θίασο.

Εμπνευσμένος από αληθινά γεγονότα, ο Σαίξπηρ λειαίνει και μεταπλάθει την ιστορία του Εκατονταετούς Πολέμου. Στο έργο παρακολουθούμε την εκστρατεία του Ερρίκου Ε’, ο οποίος έχει στρέψει φιλόδοξα το βλέμμα του προς τον γαλλικό θρόνο. Παρά τις αντιξοότητες, οι προσπάθειες του Άγγλου βασιλιά στέφονται με επιτυχία και οι Γάλλοι – η κραταιά δύναμη της εποχής – δυσκολεύονται να χωνέψουν την αιφνίδια ήττα. Φταίει άραγε η πανηγυρτζίδικη τύχη του «πρωτάρη» ή η στρατηγική του οξυδέρκεια; Όπως και να έχει, η νίκη του Ερρίκου επισφραγίζεται με την ένωση με την πριγκίπισσα Κατερίνα και ο έρωτας των δύο, ζυμωμένος με μια γενναία δόση θανάτου, εγγυάται μια υποτυπώδη ειρήνη που διαρκεί ελάχιστα.

Σκηνοθετικά, η παράσταση κινείται σε λιτές φόρμες. Τα σκηνικά δεν είναι φορτωμένα. Ένα τραπέζι με ροδάκια είναι συγχρόνως πεδίο διαπραγματεύσεων, χαράκωμα και νεκροκρέβατο. Ουδείς από τους ηθοποιούς (Παρθενόπη Μπουζούρη, Θάνος Μαγκλάρας, Ελίνα Παπαθεοδώρου, Γιάννης Σιαμπάλιας) δεν περιορίζεται σε έναν ρόλο. Όλοι μεταβαίνουν συνεχώς από χαρακτήρα σε χαρακτήρα, από καταχθόνιους ραδιούργους σε βασιλείς και άφρονες κατεργάρηδες, πλέκοντας ένα μωσαϊκό ανθρώπινων ιδιοσυγκρασιών. Η υποκριτική τους δεινότητα είναι φυσική κι ακαταμάχητη, διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή.

Η κορυφαία καινοτομία του Ερρίκου Ε΄, έγκειται, κατά τον Διαμαντή (ο οποίος αναμετριέται με τον Σαίξπηρ και σε επίπεδο μετάφρασης) στον Χορό, ο οποίος αποδίδεται μονάχα από ένα πρόσωπο. Τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει η Παρθενόπη Μπουζούρη, η οποία είναι το λιγότερο εκθαμβωτική. Ο λόγος της είναι στακάτος δίχως να είναι κατακερματισμένος, οι λέξεις αντηχούν πυρακτωμένες, σαν κανονιές. Σαν παντογνώστης, προλογίζει κάθε πράξη με καυστική διορατικότητα, δίχως να παραλείπει να τονίζει την εγγενή αδυναμία μιας θεατρικής σκηνής να χωρέσει τις απέραντες εκτάσεις της ιστορίας

«Ας ήταν πυρκαγιά η Μούσα

Κι ας έφτανε ο καπνός της

Στης Φαντασίας τα ουράνια!»

Για δύο ώρες, οι θεατές καλπάζουν με τη φαντασία τους σε φιλντισένιες αίθουσες παλατιών, σε βουερά λιμάνια και σε λασπώδη πεδία μάχης. Οι ηχογραφημένες φωνές του Δημήτρη Καταλειφού, της Μάνιας Παπαδημητρίου και της Ιωάννας Μακρή συμπληρώνουν τις παύσεις στην αφήγηση. «Δείτε με τα αυτιά σας», μας προτρέπει ο Χορός, υπενθυμίζοντας πως οι εμπειρίες δεν κατοικούν μόνο στο ορατό. Τα κενά, οι σιωπές και το σκοτάδι είναι αυτά που ολοκληρώνουν το πορτρέτο της ανθρώπινης ύπαρξης. Η σαιξπηρική γλώσσα είναι άλλωστε τόσο εικονοπλαστική, που ακόμα και με τα μάτια κλειστά, αντιλαμβανόμαστε τις περιγραφές σαν οργιώδεις φωτοχυσίες. Ίσως εκεί να εντοπίζεται και η διαχρονική αξία του Σαίξπηρ. Η περίτεχνη γραφή του δε γίνεται αυτοσκοπός, αλλά το μέσο για να εισδύσει κανείς στον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης. Για αυτό και ο Ερρίκος Ε΄ δεν είναι μια απλή ιστορία, αλλά μια σπουδή πάνω στη φρίκη του πολέμου και την αντίφαση του ηρωισμού, θεματικές που, μένουν δραματικά επίκαιρες σε κάθε εποχή.

Μυρτώ Γρηγοριάδη

Υπάρχουν παραστάσεις με βασιλιάδες, που ανεβαίνουν στη σκηνή, ώστε εκείνοι οι βασιλιάδες να λάμψουν. Ή για να ξεγυμνωθούν. Ο Ερρίκος Ε΄, στο Θέατρο Σημείο, ανήκει ξεκάθαρα στο δεύτερο «είδος». Χωρίς πανοπλίες εντυπωσιασμού και χωρίς «ιστορικό μακιγιάζ», η παράσταση αντιμετωπίζει τον ήρωα όχι σαν σύμβολο, αλλά σαν πρόβλημα. Ένα ζωντανό, πολιτικό και βαθιά ανθρώπινο πρόβλημα, που δεν αφορά το παρελθόν, αλλά τη στιγμή που ζούμε.

Ο Σαίξπηρ εδώ απομακρύνεται από τον μύθο της εθνικής δόξας και μετατρέπεται σε πολιτικό σχόλιο για τη φύση της ηγεσίας, την ευθύνη του πολέμου και τη σχεδόν τραγική μοίρα όσων βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας.

Ο Θάνος Μαγκλάρας στον ρόλο του Ερρίκου οικοδομεί έναν χαρακτήρα σταδιακά πιο εγκλωβισμένο μέσα στον ίδιο του τον ρόλο. Η ερμηνεία του κινείται με ακρίβεια ανάμεσα στη σιγουριά ενός ηγέτη και στο υπαρξιακό κενό του ανθρώπου που συνειδητοποιεί ότι η εξουσία δεν είναι προνόμιο αλλά ένα αβάσταχτο βάρος. Αποδίδει εν τέλει έναν Ερρίκο εσωτερικό, σχεδόν διαλυμένο από τη συνείδηση όσων κάνει. Θα λέγαμε ίσως πως τον « ανθρωποποίει » , αφαιρώντας του τους υπερβατικούς τίτλους εξουσίας.

Επιπροσθέτως η Παρθενόπη Μπουζούρη δίνει μια ερμηνεία βαθιά σωματική και ταυτόχρονα ελεγχόμενη, λειτουργώντας, μεταφορικώς, ως αντίβαρο και καθρέφτης της εξουσίας. Υπάρχει μια διαρκής ένταση στη σκηνική της παρουσία, μια εγρήγορση καλύτερα, που φορτίζει τις σκηνές με υπόγεια ενέργεια.

Παράλληλα η Έλενα Παπαθεοδώρου δουλεύει περισσότερο πάνω στη λεπτομέρεια και τις αποχρώσεις. Η ερμηνεία της λειτουργεί σαν υπενθύμιση ότι πίσω από τις πολιτικές αποφάσεις υπάρχουν σώματα και συνέπειες. Ενώ ο Γιάννης Σιάμπαλης κρατά τη δραματουργική ισορροπία της παράστασης. Χωρίς υπερβολές, συμβάλλει αποφασιστικά στη συνοχή του σκηνικού κόσμου και στη ρυθμική του εξέλιξη.

Κλείνοντας, η μετάφραση και σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Διαμαντή προσεγγίζουν τον Σαίξπηρ με ψυχραιμία, με ακρίβεια, αποφεύγοντας κάθε μουσειακή ή «ηρωική» ανάγνωση.

Αυτό που κυριαρχεί δεν είναι ο θρίαμβος της νίκης, αλλά η διάβρωση της συνείδησης του ηγέτη. Η παράσταση μετατοπίζει το βάρος από το έπος στην ηθική αμφιβολία και από το μεγαλείο στην αγωνία της απόφασης.

Ο Ερρίκος Ε΄ στο Θέατρο Σημείο δεν είναι μια παράσταση για να χειροκροτήσεις απλώς στο τέλος. Είναι μια παράσταση που σε ακολουθεί και έξω από την αίθουσα. Σε κάνει να σκέφτεσαι όχι μόνο τι σημαίνει εξουσία, αλλά και ποιο είναι το τίμημα του να την κοιτάς κατάματα.

Αναστασία Τζάνου

To Συμβούλιο Επικρατείας έκρινε πως το προεδρικό διάταγμα 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου, ΠΑΡΑΒΙΑΖΕΙ το ελληνικό σύνταγμα (παράγραφοι 1 και 7 του άρθρου 16). Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε τι πρόκειται να πράξουν οι ιθύνοντες. Θα επανέλθουμε. Φαίνεται ότι κάτι πάει να γίνει.

Μετάφραση-Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Διαμαντής

Σκηνογραφία: Βαγγέλης Αγάτσας

Διεύθυνση Παραγωγής: Ιωάννα Μακρή

Βοηθός Σκηνοθέτη: Εύα Πουλή

Εκτέλεση Παραγωγής: Θεόφιλος Κωστούλας

Φωτογραφίες παράστασης: Σταύρος Χαμπάκης

Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης

Εμφανίζονται οι ηθοποιοί:

Θάνος Μαγκλάρας

Παρθενόπη Μπουζούρη

Ελίνα Παπαθεοδώρου

Γιάννης Σιάμπαλιας

Ακούγονται οι φωνές των:

Δημήτρης Καταλειφός

Μάνια Παπαδημητρίου

Ιωάννα Μακρή

Credits φωτογραφιών – Οι φωτογραφίες αποτελούν μια σύνθεση ανάμεσα σε υλικό από τις πρόβες (ασπρόμαυρες – φωτογράφος: Βαγγέλης Αγάτσας) και στιγμιότυπα από το προωθητικό βίντεο της παράστασης (έγχρωμες – φωτογράφος: Αχιλλέας Τσούτσης, Θάνος Λυμπερόπουλος). Για την ευγενική τους παραχώρηση τους ευχαριστούμε θερμά.

VIDEO TRALER