Ο χάρακας… Τον θυμάστε; Ο χάρακας. Όργανο υπολογισμού και τιμωρίας. Πόσες φορές, ε; Στο δημοτικό σχολείο ούτε που θυμάμαι πόσες φορές έφαγα ξυλιές και στα δύο χέρια, με όλους τους τρόπους εναλλαγής. Πέρα από τα χαστούκια φυσικά. Όσοι πηγαίναμε σχολείο τότε, δεν θα το ξεχάσουμε ποτέ. «Το κρέας δικό σου, τα κόκαλα δικά μου» έλεγαν οι γονείς στους δασκάλους εκείνες τις εποχές. Σημεία των καιρών; Μπορεί;

Μία παράσταση στη σκιά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε το όνομα εκείνου που σκέφτηκε και έπεισε και τους άλλους να γίνει κάτι τέτοιο. Θα επανέλθουμε.

Ο Έντουαρντ πρόκειται να βγει στη σύνταξη την ερχόμενη Παρασκευή. Σαράντα πέντε χρόνια εκπαιδευτικός, στο ίδιο μάλιστα σχολείο. Του ετοιμάζουν μάλιστα γιορτή προς τιμή του. Μέχρι που κάτι στραβώνει. Κάποιοι μαθητές λαμβάνουν γνώση για το ότι ο, μέχρι πρότινος αγαπημένος του καθηγητής, ήταν υπεύθυνος, ως υποδιευθυντής τότε, για την τιμωρία των μαθητών που «παρεκτρέπονταν». Και αλλάζουν πλεύση. Τώρα πλέουν τα μένεα εναντίον του. Μαζεύονται έξω από το σπίτι του και απειλούν. Έξι μέρες έχουν να βγουν από την οικεία τους, εκείνος και η σύζυγος.

Πρόκειται για ένα από τα πιο πρόσφατα έργα του Άγγλου συγγραφέα Μαρκ Ρέιβενχιλ, με πρωτότυπο τίτλο “The Cane”. To έγραψε μόλις το 2018 και τη μεταφορά του στην ελληνική σκηνή ανέλαβε ο κύριος Γιώργος Σκεύας, μεταφράζοντας με τη βοήθεια των ηθοποιών, όπως αναγράφεται και στο δελτίο Τύπου. Ο ίδιος ο κύριος Σκεύας έχει σκηνοθετήσει την παράσταση και έχει επιμεληθεί τον σκηνικό χώρο και τα κοστούμια. Η εισαγωγική σκηνή φέρνει μπροστά μας τη σύζυγο του καθηγητή και την κόρη τους, η οποία είναι παντρεμένη, με δύο παιδιά και εντελώς αποξενωμένη σε σχέση με τους γονείς της. Η κόρη έχει έλθει να φέρει στον πατέρα της μία κάρτα που έφτιαξαν τα παιδιά της για τα γενέθλιά του. Η ίδια εκπλήσσεται και ενοχλείται από το θέμα που έχει ανακύψει με τους μαθητές, που πλέον συμπεριφέρονται σαν όχλος και ήδη έχουν πετάξει ένα τούβλο και έχουν σπάσει ένα από τα παράθυρα της οικίας.

Παρατηρώντας το στήσιμο των δύο ηθοποιών, βλέπουμε ότι ανταλλάσσουν ατάκες από απόσταση. Στη μια μεριά η κυρία Αλεξία Καλτσίκη, η κόρη και στην έτερη πλευρά η κυρία Ζωή Ρηγοπούλου, η μητέρα της. Απ’ ό,τι είδα, το ίδιο στήσιμο είχε υιοθετηθεί και στην παράσταση που ανέβηκε στην Αγγλία. Ίσως να είναι μέρος της μεθοδολογίας του σκηνοθέτη, για να δείξει αυτή ακριβώς την αποξένωση και την απουσία θαλπωρής. Καθώς η στιχομυθία χτίζει την ένταση ανάμεσα στις δύο γυναίκες, παρατηρούμε επίσης ότι η εκφορά του λόγου συνοδεύεται από πολύ λίγες χειρονομίες. Κλασσικός τρόπος αγγλικής απόδοσης, μια και οι Σάξονες όταν μιλάνε, σπάνια κάνουν χειρονομίες. Αυτές οι τελευταίες είναι μάλλον ίδιον των μεσογειακών λαών. Εμείς, οι Ιταλοί, οι Ισπανοί. Μιλάμε και χρησιμοποιούμε τα χέρια μας, για να δείξουμε ότι σοβαρολογούμε ή για να κάνουμε πιο κατανοητά αυτά που λέμε.

Η κυρία Καλτσίκη στέκεται σε υψηλό ερμηνευτικό επίπεδο ως κόρη. Η corporate σκύλα που κρύβεται μέσα της, εμφανίζεται σιγά-σιγά. Η ίδια πείθει απόλυτα ως δυναμική γυναίκα, κατά τι ταλαιπωρημένη από τον γάμο της, με παρελθόν που την ήθελε δύσκολη ως παιδί, με πολλές επιθετικές εξάρσεις. Δεν αποχωρίζεται ούτε για μία στιγμή το πανωφόρι της, θέλει να φαίνεται και να ακούγεται δίκαια, έχει κάθε θέληση και διάθεση να βοηθήσει, απλά δεν ξέρουμε ποιον. Ίσως μόνο τον εαυτό της; Από την άλλη μεριά, η κυρία Ζωή Ρηγοπούλου, ως μητέρα, είναι απόλυτα πειστική ως πιστή σύζυγος, αλλά και ως μητέρα που ποτέ δεν αγάπησε το παιδί της ή που το αγάπησε πολύ λιγότερο από ό,τι «θα ‘πρεπε». Ο τρόπος της, ο λόγος της… Θα πρέπει εδώ να επαινέσω τη μεταξύ τους εναλλαγή ατακών. Πολλές φορές μιλάνε η μία πάνω στην άλλη, διακόπτουν η μία την άλλη και δεν απαντούν η μία στην άλλη. Απλά συνεχίζουν αυτό που έλεγαν, μετά την «παρεμβολή». Πανδύσκολο το κείμενο και πλέον απαιτητικός ο διάλογος, οι δύο κυρίες όμως ήταν τόσο άνετες, που μας ξετρέλαναν.

Στον ρόλο του πατέρα και συζύγου ο κύριος Δημήτρης Καταλειφός. Τη γνώμη μου για τον συγκεκριμένο ηθοποιό την ξέρετε. Θεωρώ ότι τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια μπορεί να είναι ο κορυφαίος ηθοποιός που έχουμε στα θέατρα αυτής της χώρας. Όπου τον έχω δει, δεν είναι ποτέ κάτι λιγότερο από τέλειος. Ομοίως και εδώ. Σε ένα κείμενο στριφνό, που ξετυλίγει μία ιστορία με πολλές διακλαδώσεις, στέκεται υπερήφανα ως ο καθηγητής, ο οποίος ναι μεν, αλλά… Ο τρόπος που απευθύνεται στις δύο κυρίες, ο τρόπος που πιτσάρει τη φωνή του όταν εξίσταται, όπως και εκείνος που το σταματά σε κάποιες περιπτώσεις… Ο τρόπος που κρατά τα γυαλιά του, τα οποία βάζει κατά περιπτώσεις επίσης. Εξωτερικεύει με μαεστρία την ηπιότητα αλλά και την έπαρση του συγκεκριμένου ανθρώπου. Παίζει και με εμάς τους θεατές. Μέσα από σημεία που κυριαρχεί το χιούμορ, όπως για παράδειγμα η σκηνή που τον φέρει να θέλει να ανέβει στο πατάρι του σπιτιού του, φτάνει εύκολα στην άλλη πλευρά, όπου ο προβληματισμός εκβάλει στο κοινό.

Τρεις χαρακτήρες που συμπαθούμε και αντιπαθούμε με εναλλαγές, κατά τη διάρκεια του έργου. Πότε τον ένα, πότε τον άλλο. Και αντίστροφα. Θα αλλάξουμε άποψη και θα ξαναλλάξουμε, παράλληλα με τη ροή της ιστορίας. Μου έκανε εντύπωση που δεν αναφέρονται καθόλου ονόματα στην παράσταση. Ακόμα και στην κόρη τους απευθύνονται ως «αυτή», «εσύ», χωρίς να την προσφωνούν με το όνομά της. Χαρακτηριστικό και αυτό μίας σχέση ιδιάζουσας.

Κανείς μας δεν είναι υπέρμαχος της τιμωρίας στα σχολεία. Είναι πολύ καλό που σταμάτησε και μάλιστα αρκετά χρόνια πριν. Οι χαρακιές και τα χαστούκια και να στέκεσαι όρθιος στον τοίχο απέναντι από τους συμμαθητές του εν ώρα μαθήματος… Απαίσια όλα τους, δεν το συζητώ. Δεν ξέρω αν κάποια παιδιά τα στιγμάτισαν ως τώρα. Δεν ξέρω αν κάποιος συνομήλικός μου ή κάποια συνομήλική μου έγιναν άλλοι άνθρωποι, εξαιτίας αυτής της εμπειρίας τους στο δημοτικό. Δεν θα το μάθω και ποτέ. Αυτό που συγκρατώ… είναι μία παράσταση-τροφή για σκέψη. Είναι η κουβέντα που θα προκύψει μετά το πέρας της, μετά το μπιζάρισμα και την αποχώρηση από το θέατρο. Οι άνθρωποι είναι τέρατα; Ναι, είναι, αλλά το συγκεκριμένο θέμα πώς επηρεάζει τη σύγχρονη κοσμοθεωρία; «Έφαγα ξύλο στο σχολείο, αλλά έγινα μια χαρά άνθρωπος». Το έχετε ακούσει και σεις, έτσι; Πώς «οριοθετείται» όλο αυτό; Δείτε αυτή την παράσταση. Έχετε πολλή κουβέντα να κάνετε μετά.

Κώστας Κούλης

Κείμενο Μαρκ Ρέιβενχιλ
Μετάφραση Γιώργος Σκεύας (με τη συνεργασία των ηθοποιών)
Σκηνοθεσία Γιώργος Σκεύας
Σκηνικός χώρος / Κοστούμια Γιώργος Σκεύας
Μουσική / Sound design Σήμη Τσιλαλή
Φωτισμοί Λευτέρης Παυλόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη Γιάννης Σαβουιδάκης
Βοηθός σκηνογράφου / ενδυματολόγου Έμιλυ Κουκουτσάκη
Φωτογραφίες Πάνος Γιαννακόπουλος
Διεύθυνση παραγωγής Κωνσταντίνα Αγγελέτου
Παραγωγή Γιώργος Λυκιαρδόπουλος / Λυκόφως

Παίζουν οι ηθοποιοί
Δημήτρης Καταλειφός (Έντουαρντ)
Αλεξία Καλτσίκη (Άννα)
Ζωή Ρηγοπούλου (Μορίν)

Ημέρες και ώρες παραστάσεων
Παρασκευή 20.30
Σάββατο 18.00 & 21.00
Κυριακή 18.00

Τιμές εισιτηρίων: 12 €, 15 €, 17 €
Διάρκεια παράστασης: 100

Μαρκ Ρέιβενχιλ
Η ΡΑΒΔΟΣ

Αμφιθέατρο
Αγγελικής Χατζημιχάλη 15 & Ανδριανού
Κρατήσεις: 210-3314088 (11-3.30) και 6985864104
https://www.ticketservices.gr/event/amfi-theatro-i-ravdos/?lang=el