Η Τουρκομερίτισσα @ Vault Theatre Plus

Ανάβουν τα φώτα. Ο Δημήτρης Καρατζιάς και η Ελένη Ουζουνίδου στέκονται μπροστά μας χέρι-χέρι και υποκλίνονται. Ηχηρό χειροκρότημα. Διαρκές. Να σπάνε τα χέρια απ’ αυτό. Φεύγουν και ξανάρχονται. Και πάλι υπόκλιση. Και τα παλαμάκια δεν έχουν τελειωμό. Σκουπίζω όπως-όπως τα δάκρυα και μοιράζω δεκάδες επαίνους από μέσα μου. «Σαν άστρο εβασίλεψα». Σαν άστρο, έτσι όπως έζησε, για μόλις τριάντα πέντε χρόνια.

Μία παράσταση στη σκιά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε το όνομα εκείνου που σκέφτηκε και έπεισε και τους άλλους να γίνει κάτι τέτοιο. Θα επανέλθουμε.

Δεν τολμώ να φανταστώ τι θα έκανε, τι θα πετύχαινε, η Μαρίκα Νίνου, αν ζούσε μία «κανονική» ζωή. Το κορίτσι από την Αρμενία, η Ευαγγελία που προσφύγεψε στην Ελλάδα μας, ο άνθρωπος που έχασε ένα σωρό συγγενείς, που τους έσφαξαν οι Τούρκοι – ακόμα και τον ίδιο τον πατέρα της. Που το πρώτο της σπίτι στην Ελλάδα ήταν ένα κοτέτσι. Που γλύτωσε από τις θέρμες στο παρατσάκ. Που τραγουδούσε όπου βρισκόταν και όπου στεκόταν, γιατί αυτή ήταν η διασκέδασή της. Που φλέρταρε με τα αγόρια… Αφού παιχνίδια δεν είχε στο σπίτι, τι να κάνει κι εκείνη; Το πόσο γέλασα μ’ αυτή την ατάκα… Όπως και όλοι οι θεατές άλλωστε.

Δεκαεφτά χρονών ήταν όταν την πάντρεψαν με το ζόρι. «Θα τον πάρω. Αλλά όταν γίνω είκοσι ένα, θα τον απαρατήσω». Και το έκανε. Τον λόγο της τον κρατούσε πάντα. Πήρε τον μονάκριβο γιο της, τον Γιαννάκη της, τον τζιέρη της και πορεύτηκε για αλλού. Η επόμενη πεθερά της τη βάφτισε Μαρίκα και της έδωσε νέο επώνυμο. Μια μεγάλη καλλιτέχνις μόλις γεννήθηκε.

Η κυρία Ελένη Ουζουνίδου είναι μία τεράστια ηθοποιός. Βασικό της χαρακτηριστικό η… πειθώ της! Όταν είναι πάνω στη σκηνή και υποδύεται.. μάλλον… σβήστε αυτό το «υποδύεται». Όταν είναι πάνω στη σκηνή ζει! Ηθοποιός και χαρακτήρας κουμπώνουν σε έναν άνθρωπο. Για όση ώρα κράτησε η παράσταση, ΗΤΑΝ η Μαρίκα Νίνου. Η ευφυία του κύριου Καρατζιά είναι τέτοια, που μας χάρισε ένα έργο, που θα ήταν καλό να πάει τρεις-τέσσερις σεζόν, για να καταλάβει ο κόσμος ακριβώς για τι πράγμα μιλάμε. Ο δημιουργός έφερε μπροστά μας έναν διευρυμένο μονόλογο, με την Ουζουνίδου να αφηγείται ως Μαρίκα και τον ίδιο να ακομπανιάρει ως Τζίμης. Ήταν ο Τζίμης Μάρκου, άνθρωπος που είχε το μαγαζί που τραγουδούσε η Νίνου, παρέα με τη μεγαλύτερη ίσως προσωπικότητα σε αυτό το μοτίβο μουσικής, τον Βασίλη Τσιτσάνη.

Στα πρότυπα παραστάσεων όπως Η ψιλικατζού – ίσως το πιο συγκινητικό έργο που έχω ποτέ μου παρακολουθήσει – η Τουρκομερίτισσα ακολουθεί μία μοναδική συνταγή, αυτή του μαέστρου Καρατζιά. Οι δύο χαρακτήρες, ο Τζίμης και η Μαρίκα, δεν έχουν μεταξύ τους στιχομυθίες παρά σπάνια. Και οι δύο αφηγούνται τη ζωή της μεγάλης τραγουδίστριας. Εκεί που κόβει ο ένας, ράβει ο άλλος. Ένα κείμενο εξαιρετικό, γραμμένο από τον ίδιο τον Καρατζιά, με μουσική υπόκρουση υπογεγραμμένη από τον έτερο συνήθη ύποπτο, τον κύριο Μάνο Αντωνιάδη, που αναπνέει, που μοσχομυρίζει λεβάντα και λεμόνι. Η Νίνου, η πρώτη γυναίκα που σηκώθηκε όρθια να τραγουδήσει στο πάλκο και η κόντρα με τη Λίτσα Χάρμα, η οποία ναι μεν είχε σηκωθεί όρθια πιο νωρίς, αλλά μάλλον επειδή την έτρωγε ο κώλος της. Το κοινό αφήνεται, γελά, κρέμεται από κάθε της λέξη. Η Ουζουνίδου είναι επική στον ρόλο της. Αρχοντογυναίκα από τη φτιάξη της, λαμπερή, γλυκιά. Μιλάει και μας κοιτάει στα μάτια. Όλους εμάς. Νιώθουμε κομμάτια του έργου. Ζωντανό παζλ κατάφερε να φτιάξει ο Καρατζιάς. Και πάλι. Ο ίδιος, στον ρόλο του Τζίμη, είναι γνήσιος και πειστικός. Έχει αλλάξει ακόμα και τη χροιά της φωνής του. Κουτσαβάκι, με εκείνο το γρέζι το αυθεντικό, κοντινό σε αυτό του Γιώργου Ζαμπέτα. Λέει μια ιστορία που είναι στην ουσία πολλά τραγούδια πλεγμένα σε ένα μουσικό πάπλωμα.

Ο Τσιτσάνης, ο Παπαϊωάννου, ο Χιώτης, η Μπέλλου, οι μελωδίες, οι έρωτες, το ξύλο – στο νοσοκομείο την είχε στείλει τη Μαρίκα η Σωτηρία – οι καυγάδες, η επιτυχία, ο καρκίνος… Η Νίνου πήγε στην Αμερική για να το παλέψει καλύτερα. Τη μέρα ήταν στα νοσοκομεία. Τα βράδια τραγουδούσε και έκανε τον κόσμο να παραληρεί από ενθουσιασμό. Μαλαματένιο το λαρύγγι της. Μία υπέροχη μπουλουκτσού, που έχει πει πολλά από τα πιο ωραία τραγούδια που έχουμε ακούσει ποτέ. Ένα πλάσμα που μάλλον δεν πέθανε ποτέ. Έτσι μας το είπε, για να το χάψουμε εμείς, ώστε εκείνο να περιδιαβαίνει τις γειτονιές ανενόχλητο, τραγουδώντας τον νταλκά μιας ολόκληρης χώρας.

Κώστας Κούλης