Κωσταλέξι @ Θέατρο Θησείον

Τρεις άνθρωποι έρχονται από τα μέσα, από τα σπλάχνα, της αίθουσας. Ομοιόμορφα ντυμένοι. Κοστούμι και πουκάμισο. Ένας άνδρας και δύο γυναίκες. Τα αδέλφια της Ελένης. Η ίδια η Ελένη. Ο πατέρας της και ο γιατρός. Οι δικαστές και ο κατήγορος. Η ιστορία χωρίς τέλος. Η αρχή του χάους και το χάος της αρχής. Κωσταλέξης. Χωριό στη Φθιώτιδα. Γίνεται γνωστό ως Κωσταλέξι. Και η έβδομη μέρα του Νοέμβρη του σωτήριου έτους 1978 βρήκε την Ελλάδα να ετοιμάζεται για κανείς-δεν-ξέρει-τι, με λίγο κανείς-δεν-θα-μάθει-ποτέ.

Μία παράσταση στη σκιά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε το όνομα εκείνου που σκέφτηκε και έπεισε και τους άλλους να γίνει κάτι τέτοιο. Θα επανέλθουμε.

Η Ελένη Καρυώτη αναδύεται στην επιφάνεια. Γυμνή, με μια λινάτσα για πανωφόρι και κάτι σαν κασέλα για να κοιμάται, με ένα τσουβάλι για κουβέρτα. Ένα δωμάτιο με κάγκελα στα παράθυρα. Καλοκαίρια και χειμώνες και εκείνη μέσα. Μόνο μέσα. Χέζει εκεί που ζει. Τα νύχια της άκοφτα εδώ και δεκαετίες. Η βρώμα της μόνιμη εδώ και άπειρα φεγγάρια. Η Ελένη είναι η τραγική φιγούρα απ’ το Κωσταλέξι. Οι τρεις ηθοποιοί έχουν για την αφήγησή τους ηπειρώτικα τραγούδια, έχουν το «Εσένα Που Σε Ξέρω Τόσο Λίγο», έχουν διάφορα μουσικά θέματα και διαθέτουν έναν μεγάλο αρκούδο και μια σκαφίτσα με νερό.

Το κείμενο στηρίζεται στην αφήγηση των γεγονότων και σε κάποια «άλλα» σημεία, τα οποία χρειάζονται ψάξιμο από τον θεατή. Η ζωή στο άσυλο, όταν ο τρόφιμος δέχεται οδηγίες και διαταγές, κάποιες από αυτές μάλλον παράλογες, ήταν αυτή τότε; Και τι διαφορά είχε από τις συνθήκες που έμενε φυλακισμένη σπίτι της η Ελένη;

Η σκηνοθεσία του κυρίου Κωνσταντίνου Μωραΐτη είναι γεμάτη ιδέες, γεμάτη ρυθμό, ενώ χρησιμοποιεί και τις δύο σκηνές – δεν θα σας πούμε πώς το καταφέρνει αυτό, εννοείται. Να πάτε να τη δείτε την παράσταση, ναι; Μην spoilάρουμε και το χαλάσουμε – και εξαπολύει άγρια ζώα με ανθρώπινη περιβολή. Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να συγχαρούμε τον δημιουργό, ο οποίος επίσης πρωταγωνιστεί και ο οποίος είναι όντως άγριο ζώο σε εκείνες τις σκηνές.

Το λιμπρέτο, σύνθεση με την υπογραφή της κυρίας Έλενας Τριανταφυλλοπούλου και της κυρίας Άρτεμις Ψιλοπούλου, είναι συγκλονιστικό. Η ιστορία που έγινε πρωτοσέλιδο, που πούλησε άπειρα φύλλα εφημερίδων, που ασχολήθηκαν μαζί της το πανελλήνιο και ένα σωρό… τουρίστες! Το Κωσταλέξι έγινε μέχρι και ατραξιόν για τη «βαριά βιομηχανία» μας. Γράφτηκαν μέγιστες βλακοχαζομάρες για το συμβάν. Πολλοί «δημοσιογράφοι» ήθελαν να πάρουν χρυσά αστέρια και έτσι έβγαλαν ένα κακέκτυπο ρομάντζου και το κόλλησαν πάνω στην καμπούρα της δύσμοιρης γυναίκας. Οι κυρίες Άλκηστις Νικολαΐδου και Ζωγραφιά Μεντεσίδου τονίζουν άψογα την κατρακύλα της ελληνικής «υπαίθρου» και το φτωχό μυαλό των αγροτών σε εκείνες τις περιοχές. Τόσο τους έκοβε, τόσο έκαναν.

Η Ελένη Καρυώτη φυλακίστηκε στο σπίτι της, γιατί έπασχε από σχιζοφρένεια. Ο πατέρας της την πήγε στους γιατρούς και έκρινε ότι δεν τους αφήσει το παιδί του στα ιδρύματά τους. Θεωρούσε πως εκείνος κι η μάνα της μπορούσαν να της δώσουν την ίδια βοήθεια. Φευ. Οι γονείς της αποκόπηκαν από κάθε δραστηριότητα στο χωριό. Τα αδέλφια δεν παντρεύτηκαν και δεν πάταγαν πουθενά, σε καμία εκδήλωση. Η «τρελή» είχε κάψει τη ζωή τους, χωρίς κανένα περιθώριο ανάνηψης. Όταν την ανακάλυψαν οι «πολιτισμένοι», ήταν σαν κάτι από άνθρωπο και κάτι άλλο από αγρίμι. Της παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες, άρχισε σιγά-σιγά να επανέρχεται. Έτσι είπαν τουλάχιστον. Κανείς δεν έμαθε τι είχε συντελεστεί τότε, κανείς δεν θα μάθει τι έγινε μετά. Η ίδια εξαφανίστηκε είκοσι χρόνια από την «εύρεσή» της. Κανείς δεν γνωρίζει τι απέγινε αυτό το πλάσμα…

Τρεις ηθοποιοί με πλήρη συναίσθηση των ρόλων και του χώρου, με άνεση εκφοράς – αν και δεν βοήθησαν τα μικρόφωνα – και εκφραστική αρτιότητα. Πήγαν και ήλθαν μπόλικες φορές. Φώναξαν, ψέλλισαν, φλέρταραν με τον πνιγμό, αυτοχτυπήθηκαν, έκαναν έρωτα χωρίς καμία ευχαρίστηση. Ήταν και οι τρεις τους τόσο κουμπωμένοι στους ρόλους τους, που κάποια στιγμή το φοβήθηκα. Η μαγεία της αμεσότητας του θεάτρου, βλέπετε. Στο μπιζάρισμα χαλάρωσαν τελείως, απόλαυσαν και εκείνοι το χειροκρότημα. Η σκηνή της νύφης νομίζω πως ήταν από τις πιο συγκλονιστικές, όχι μόνο της παράστασης, αλλά και της χρονιάς.

Ξέρετε, διαβάζοντας σήμερα κάποιος για το Κωσταλέξι και την Ελένη Καρυώτη, αυτόματα θέλει το κακό του πατέρα της και των αδελφών της. Ψάχνοντας την ιστορία και μαθαίνοντας πως τα αδέλφια τελικά αθωώθηκαν στο δικαστήριο, μπορεί κανείς να πραγματοποιήσει χιλιάδες σκέψεις. Η ουσία ήταν τότε πως ακόμα και σε ίδρυμα να πήγαινε η Ελένη, την ίδια αντιμετώπιση θα είχε. Ένα ξεροκόμματο, ίσως κι ένα κομμάτι κρέας, ένα βρώμικο ποτήρι με νερό, μια λεκάνη της κακιάς ώρας, καθόλου επισκεπτήριο και μηδενική υγιεινή. Τότε θα ήταν κάπως έτσι. Σήμερα θα ήταν σίγουρα διαφορετικά, κανείς όμως δεν ξέρει πόσο διαφορετικά. Σήμερα ίσως τα αδέλφια της να καταδικάζονταν σε τρις ισόβια. Και πιστεύω πως θα ήταν δίκαιο. Δεν πιστεύω στην αθώωσή τους ούτε με τα κριτήρια του τότε, αν και επρόκειτο για ανθρώπους με μηδενικό επίπεδο μόρφωσης και ενσυναίσθησης.

Σε ταρακουνά αυτή η παράσταση, γιατί, πολύ απλά, σε ταρακουνά αυτή η ιστορία. Οι τρεις πρωταγωνιστές κερδίζουν το στοίχημα, μιλώντας για ένα γεγονός που όλοι θέλουν να ξεχάσουν. Ένα γεγονός που μπορεί να έχει συμβεί χιλιάδες φορές, σε εκατοντάδες μέρη, άλλων τόσων χωρών. Σε ταρακουνά αυτή η παράσταση γιατί ξέρει ότι είσαι άνθρωπος. Και ότι ο άνθρωπος, πολλές φορές, είναι το αγριότερο των ζώων. Είναι γερή γροθιά στο στομάχι τούτο το έργο. Και όχι μόνο στο στομάχι. Θα νιώσετε σαν να χτυπούν παντού και από παντού. Α, μην το ξεχάσω. Όταν σας τρατάρουν, στην αρχή της παράστασης, να τη δοκιμάσετε τη λιχουδιά. Και να σκεφτείτε τις Ελένες, όλες εκείνες τις Ελένες, που ούτε γι’ αστείο δεν μπόρεσαν να έχουν την ίδια τύχη.

Κώστας Κούλης