Η παράσταση «Οι Δίκαιοι» του Αλμπέρ Καμύ ξεκινάει να παρουσιάζεται από τις 18 Μαΐου στο Πάνω Σπίτι. Εκεί, στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, θα παρακολουθούμε κάθε Πέμπτη και Παρασκευή. Θέμα προς εξερεύνηση ή πάθημα που αρνείται πεισματικά να γίνει μάθημα. Ίσως μία μίξη όλων εκείνων που δεν τολμά να αποδεχθεί ο ανθρώπινος νους, όταν βρίσκεται κάτω από πίεση ή όταν ασκεί πίεση. Ένα ταλαντούχο επιτελείο ψάχνει να βρει απάντηση στο ερώτημα «Τι κάνω όταν δεν ξέρω τι πρέπει να κάνω;» και πορεύεται με αντιστοιχία και αναλογία σε… Δεν γνωρίζουμε τι. Είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε με τη σκηνοθέτη της παράστασης, Μαρίσσα Φαρμάκη. Αναφερθήκαμε στο στήσιμο της παράστασης και τον τρόπο χτισίματος όλου αυτού. Και όχι μόνο. Ευχαριστούμε θερμά την Ελπίδα Χαρίτου, η οποία φροντισε να πραγματοποιηθεί αυτή η συνέντευξη.

Πώς έγινε η επαφή με το συγκεκριμένο έργο; Τι σας τράβηξε σε αυτό;

Οι ίδιοι οι ηθοποιοί που παίζουν στην παράσταση μου ζήτησαν να διαβάσω το έργο και – αν με τραβούσε – να το σκηνοθετήσω. Η πρώτη μου σκέψη ήταν να μην το κάνω, ότι πρόκειται για ένα έργο του 1949, ενός μεγάλου συγγραφέα και στοχαστή, με έντονες πολιτικές προεκτάσεις κι εγώ είμαι πολύ άπειρη ακόμα. Τι δουλειά έχω εγώ με αυτό, από πού να το πιάσω… Διαβάζοντάς το όμως, με συγκίνησε ο τρόπος που το έργο θέτει ερωτήματα. Η αποδοχή της αβεβαιότητας όταν βρίσκεσαι απέναντι σε ένα ερώτημα που δεν ξέρεις αν έχει απάντηση, αυτό μου φαίνεται μια ωραία αφετηρία για την τέχνη. Κι αυτό είναι ο Καμύ, το παράλογο, οι Δίκαιοι.

Πως έγινε η επιλογή των ηθοποιών;

Όλοι είμαστε απόφοιτοι της Δραματικής Σχολής “δήλος”, οπότε γνωριζόμασταν ήδη, με άλλους περισσότερο με άλλους λιγότερο. Οι τρεις βρήκαν εμένα, ήρθαν έτοιμοι και με όρεξη να παίξουν και ήξεραν ήδη ποιος ρόλος τους είχε μιλήσει. Οι δύο επιλέχθηκαν σχεδόν διαισθητικά και κατευθείαν συνδέθηκαν κι εκείνοι. Και φτιάχτηκε μια ομάδα κρούσης, που δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς.

Πόσο καιρό πήραν οι πρόβες ώστε να πάρει την τελική της μορφή η παράσταση;

Ξεκινήσαμε πρόβες τον Φεβρουάριο και η παράσταση έκανε πρεμιέρα στις 18 Απριλίου.

Πώς κινηθήκατε σκηνοθετικά; Ποιος είναι ο ψυχισμός των ηρώων πάνω στο θέμα; Πώς τους διαχειριστήκατε;

Κινηθήκαμε δίνοντας πάρα πολύ έμφαση στη δραματουργία, που την δουλέψαμε με τη Φαίδρα Χατζοπούλου, το άλλο μισό της Τρυφερότητας Θεαματικής. Από τις συναντήσεις μας προέκυψε μια καθαρή δραματουργική γραμμή, τόσο για τον κάθε ήρωα ξεχωριστά, όσο και για ολόκληρη την ιστορία και τον κόσμο του έργου. Και από εκεί και πέρα, δοκιμές και ελευθερία. Για όλους, όλες και όλα… Αλλιώς, τι σημασία έχει; Και εμπιστοσύνη στην αβεβαιότητα.

Υπήρξαν σημεία, στα οποία εστιάσατε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των προβών;

Αν εστιάσαμε σε κάτι, αυτό θα ήταν στο πώς βρίσκουμε τη μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία, κρατώντας μια καθαρή και συγκεκριμένη γραμμή. Και πώς κάθε λέξη και κάθε κίνηση έχει σημασία, είναι ένας κόσμος ολόκληρος.

Ποια τα μηνύματα που αφήνει αυτή η παράσταση στον θεατή;

Δεν ξέρω. Μα αν είναι να αφήνει κάτι, μακάρι τουλάχιστον να μην είναι μηνύματα.

Γιατί πιστεύετε ότι ο άνθρωπος δυσκολεύεται να πάρει μια απόφαση;

Γιατί μία απόφαση αποκλείει την απειρότητα. Γιατί, κρίνοντας από τον εαυτό μου, αν αποδέχομαι ότι δεν ξέρω τίποτα, αλλά ταυτόχρονα συνεχίζω να υπάρχω και να επηρεάζομαι/επηρεάζω, πώς μπορώ να αποφασίσω; Γιατί είμαι ένα δοχείο αμφιβολίας. Και γιατί δεν υπάρχει σωστό και λάθος, ηθική και ανήθικη απόφαση. Υπάρχουμε εμείς, οι άλλοι και ο θάνατος. Κι όμως, οι αποφάσεις κινούν τον κόσμο. Είναι παράλογο. Κι ακόμα και γι’ αυτό που σας λέω αμφιβάλλω.

Τι συνδέει τους πέντε ήρωες και γιατί επιλέγουν να ζουν σε έναν παράλληλο χρόνο;

Τους συνδέει η αγάπη και η ανικανότητά τους να κάνουν τα στραβά μάτια στην αδικία και τον παραλογισμό. Κι έτσι, από αγάπη για τον κόσμο, επιλέγουν να τον αφήσουν και να ζουν σε μια άλλη πραγματικότητα. Την ώρα που οι άνθρωποι γυρνούν κουρασμένοι στο σπίτι τους, σε μια ζεστή αγκαλιά, να φάνε τη σούπα τους, να δουν τα παιδιά τους, οι Δίκαιοι περιμένουν μες το κρύο, με το βάρος της βόμβας στο χέρι.

Τι είναι αυτό που σας κάνει – σαν κινητήρια δύναμη – να υπηρετείτε την τέχνη σας με τόσο ενθουσιασμό;

Δεν νομίζω ότι υπηρετώ την τέχνη μου. Μάλλον τον εαυτό μου υπηρετώ. Δεν το κάνω για κανέναν άλλο και σίγουρα όχι για κάποια έννοια ή κάποια τέχνη. Το μόνο που ξέρω είναι ότι χωρίς την τέχνη, τόσο σαν ιδέα όσο και ως πράξη, δεν καταλαβαίνω να έχω κάποιον εαυτό. Και χωρίς να έχω εγώ έναν εαυτό, δεν αντιλαμβάνομαι και τίποτα και κανέναν άλλο, σε κανένα επίπεδο. Πέραν του ότι αυτό μου φαίνεται αδύνατο, μου φαίνεται και πολύ στενάχωρο. Τεράστιο κενό και μοναξιά, χωρίς τον άνεμο στα βουνά καν. Μοναξιά σκέτη. Απόλυτη. Ενώ η τέχνη αυτή τη μοναξιά την γεμίζει, με τον άνεμο, τις λέξεις ή ακόμα και με εκκωφαντική σιωπή. Αυτό μου δίνει χαρά.

Τι σημαίνει για εσάς το θέατρο;

Μάλλον κάτι που έχει να κάνει με την πίστη.

Υπάρχει σκέψη να γίνει να πάει αυτή η παράσταση και την επόμενη σεζόν;

Υπάρχει αυτή η σκέψη, αλλά τίποτα δεν είναι σίγουρο. Πάντως είναι αλήθεια πως θα της ταίριαζε ο χειμώνας.

Μαίρη Ζαρακοβίτη

Επιμέλεια: Κώστας Κούλης