Τον Αποστόλη Ψαρρό, τον είχα απολαύσει στην παράσταση «Το Σχολείο της Ανυπακοής», στην οποία είχε περάσει μια απίστευτα οικεία αριστοφανική διάθεση, θίγοντας τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, στην οικογένεια, στις ανθρώπινες σχέσεις. Ήταν από τις παραστάσεις που με άγγιξαν και μαθαίνοντας ότι αυτή τη σεζόν παίζει και σκηνοθετεί τη «Ρίτα», ένα έργο που μιλά για την άνοια, δεν χρειάστηκε παρά ένα τηλέφωνο στην αγαπημένη Ιωάννα Ιακωβίδη, την οποία ευχαριστώ θερμά, για να μιλήσω με τον Αποστόλη και να μάθω όλα όσα σχεδιάζει, όλα όσα σκέφτεται.

Τι ήταν αυτό που σε τράβηξε στη βραβευμένη κωμωδία της Μarta Buchaca «Ρίτα»;

Αυτό που με τράβηξε περισσότερο είναι το γεγονός ότι δεν έχει ξαναπαρουσιαστεί στην Ελλάδα και ότι το θέμα του είναι πάρα πολύ ευαίσθητο και – επίσης – σπάνια εκτίθεται στο ελληνικό κοινό. Τέλος, ήταν ένα έργο, το οποίο  αφενός είχε τις τέλειες συστάσεις από τη συνεργάτη μου και μεταφράστρια Μαρία Χατζηεμμανουήλ και αφετέρου ταίριαζε ιδανικά σε εμένα και στη συνάδελφό μου Ευγενία Παναγοπούλου.

Πόσο καιρό πήραν οι πρόβες;

Μέσα στο Πάσχα έγινε η πρώτη μας ανάγνωση και στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι πρόβες πύκνωναν ολοένα και περισσότερο, με μερικά μικρά διαλείμματα.

Πως κινήθηκες σκηνοθετικά; Πως μπορείς ένα τέτοιο θέμα να το αγγίξεις και να του δώσεις τη διάσταση που του αξίζει;

Η προσέγγιση και δραματοποίηση έγιναν σε ρεαλιστικό δρόμο. Το σκηνικό, κατόπιν υποδείξεως της συγγραφέως, είναι αρκετά αφαιρετικό και προτεραιότητα δίνεται στους ηθοποιούς, στο πώς αφηγούνται το έργο. Έπειτα από ενδελεχή έρευνα σε ό,τι αφορά τη νόσο του Αλτσχάιμερ και σε συνάρτηση με όλους τους κώδικες της κωμωδίας, έχουμε την πρόθεση μέσα σε ένα 70’s – 80’s κλίμα, να επικοινωνήσουμε μία γλυκόπικρη, αστεία και συγκινητική ιστορία. Θεωρώ πως για να φωτιστεί ένα τέτοιο θέμα χρειάζεται η βάση της καλλιτεχνικής πρόθεσης να είναι η ειλικρίνεια.

Πώς σκηνοθέτησες τον εαυτό σου και την Ευγενία; Ποιος είναι ο ψυχισμός των ηρώων πάνω στο θέμα. Πώς τους διαχειρίστηκες;

Ο Τόνι, που υποδύομαι εγώ και η Στέλλα, που υποδύεται η Ευγενία, είναι δύο αδέρφια του σήμερα, που δεν διαφέρουν σε τίποτα με τον τωρινό άνθρωπο. Με τις εμμονές, τις οικογενειακές νευρώσεις και τις ανασφάλειες που κουβαλάει ο καθένας καθημερινά. Σκοπός εξαρχής ήταν να δημιουργηθεί αγάπη ανάμεσα σε αυτά τα δύο αδέρφια, αλλά και τα κοινά βιώματα που έχουνε ζήσει. Μέσα λοιπόν από τις κοινές αναμνήσεις πού χτίσαμε κομμάτι κομμάτι, δημιουργήθηκε μία αδελφική σύνδεση μεταξύ μας, αλλά και ο κώδικας της παράστασης, ο οποίος είναι: το παιχνίδι. Το τελευταίο θα το αντιληφθείτε όταν δείτε την παράσταση!

Πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία μας την άνοια;

Δυστυχώς, της είναι τελείως αχαρτογράφητα νερά. Η κοινωνία, ούσα τελείως αποκομμένη από την τρίτη ηλικία (τα παραδείγματα ηλικιακού αποκλεισμού και ρατσισμού, είναι άπειρα στον τρόπο που φερόμαστε), θεωρεί πως η άνοια είναι απλά μία πάθηση και απλά κάνει τον σταυρό της να μη συμβεί στον δικό της άνθρωπο. Δυστυχώς, ο κόσμος είναι παντελώς ανενημέρωτος και αυτό είναι κι άλλο ένα πράγμα στο οποίο αποσκοπεί η παράστασή μας, σε συνεργασία με την Alzheimerathens, να καταφέρει να ενημερωθεί για τα συμπτώματα, τον τρόπο πρόληψης και το κυριότερο, την αντιμετώπιση.

Μπορεί το γέλιο να κεντρίσει συνειδήσεις;

Το πού αποσκοπεί το γέλιο εγώ δεν μπορώ να το ξέρω. Όπως και τι λειτουργία έχει στον καθένα. Για μένα προσωπικά είναι το φίλτρο μου στα πάντα. Το να γελάς είναι τρόπος ζωής. Το χιούμορ είναι η ασπίδα, το φίλτρο και η αγκαλιά σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας. Σοβαρή και όχι.

Αλήθεια, σκηνοθέτης ή ηθοποιός; Αν σου ζητούσα να διαλέξεις ποιο θεωρείς πιο σημαντικό και γιατί;

Σε αυτά τα διλήμματα πάντοτε ο ηθοποιός θα νικάει! Γιατί σε αυτό το επάγγελμα – όταν γίνεται σωστά – έχεις την ευκαιρία να νιώσεις τη λύτρωση, την ανακούφιση και την αλήθεια, που μόνο η σκηνή σου προσφέρει. Επίσης, ηθοποιός έχω σπουδάσει και έχω εκπαιδευτεί. Μπορώ να απαντήσω με σιγουριά ότι το κομμάτι του σκηνοθέτη είναι πολύ πολύ πιο αγχωτικό από αυτό του ηθοποιού. Καθώς, ναι μεν δημιουργείς κάτι στην ολότητά του, συνεπώς είναι πολύ προσωπική δουλειά, αλλά από την άλλη, περνάνε και από τα χέρια σου τα πάντα. Από τον χρόνο που θα ανοίξει το φως, μέχρι το πώς θα διαχειριστείς την άσχημη μέρα που μπορεί να είχε ένας συνάδελφος ηθοποιός. Οφείλει ο σκηνοθέτης να διαχειριστεί, να φροντίσει, να έχει για όλα λύσεις, να έχει όραμα. Είναι πολλά τα παρακλάδια του σκηνοθέτη. Ο ηθοποιός έχει πρωτίστως να φροντίσει τον εαυτό του και εν συνεχεία τους συμπαίκτες του. Οι ηθοποιοί έχουν μία αποστολή να αφηγηθούν μία ιστορία και φέρουν το βάρος αυτής. Ενώ ο σκηνοθέτης φέρει όλα τα βάρη από την πρώτη ανάγνωση μέχρι την τελευταία υπόκλιση.

Τηλεόραση ή θέατρο; Τι προτιμάς;

Θα είμαι σε θέση να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση όταν θα έχω κάνει πολλή τηλεόραση. Ο κώδικας μπροστά στην κάμερα και πάνω στη σκηνή είναι τελείως διαφορετικός. Όπως αντίστοιχα και οι χρόνοι πραγμάτωσης. Η κάμερα έχει πολλές παραμέτρους που δεν περνάνε από το χέρι του ηθοποιού. Το κοινό μπορεί να δει μία σκηνή δέκα δευτερολέπτων και για αυτή τη σεκάνς – για να βρουν το σωστό φως, τη σωστή θέση, τον σωστό ήχο και το κατάλληλο timing – να έχει χρειαστεί ένα δεκαμελές σετ, που θα έχει δουλέψει πάνω από τρεις ώρες. Δεν είναι απλό. Όπως επίσης, το κοινό μπορεί να έχει δει στην τηλεόραση μία ευχάριστη, επαρκή ερμηνεία, αλλά στην πραγματικότητα ο ηθοποιός να ήταν ασυγκέντρωτος, να μάσαγε τα λόγια του, να κόμπιαζε. Άπειροι ηθοποιοί έχουν κοροϊδέψει (τον εαυτό τους κυρίως) έτσι. Ίσως η ειδοποιός διαφορά να είναι στο ότι στην τηλεόραση μπορείς να εκτεθείς, ή και όχι, χωρίς να περνάει από το χέρι σου. Ενώ στο θέατρο δεν συμβαίνει αυτό. Είναι πολλά παραπάνω στο χέρι σου όταν είσαι πάνω στη σκηνή. Το εδώ και τώρα, η κοινή ανάσα που μοιράζεσαι με τον θεατή που σε βλέπει εκείνη τη στιγμή, δεν συγκρίνεται εύκολα. Αλλά, επαναλαμβάνω, δεν έχω την επαρκή τηλεοπτική εμπειρία για να είμαι σε θέση να τα συγκρίνω. Η πορεία μου μέχρι στιγμής είναι 90% θέατρο.

Τι είναι αυτό που σε κινεί και σε κάνει να δημιουργείς είτε μέσα από μια σκηνοθεσία είτε μέσα από ένα ρόλο; Τι είναι το θέατρο για σένα;

Είναι ο τρόπος επικοινωνίας με τον κόσμο. Δεν μπορώ να πάρω τηλέφωνο εκατό άγνωστα άτομα συγχρόνως και να τους πω κάποια πράγματα. Το θέατρο είναι τρόπος κατανόησης. Να καταλάβεις τι γίνεται, τι συμβαίνει στους άλλους, αλλά κυρίως τι συμβαίνει μέσα σου. Το θέατρο σε βοηθά πρωτίστως στο να αντιληφθείς τον εαυτό σου. Κι αν ποτέ καταλάβεις, ίσως τότε να συντονιστεί ο ρυθμός σου με τον ρυθμό του κόσμου.

Τι σε θυμώνει στον χώρο σου ή στην κοινωνία ολόκληρη;

Η αγένεια. Η δηθενιά. Η βιτρίνα. Καμία επαφή με την ουσία, τη γνώση, την αγάπη. Ολοένα και μεγαλύτερη στροφή στο συμφέρον, τη λαμογιά, την ψευτιά. Γιατί τόσο μίσος πια; Μίσος στον συνάδελφο, στη φύση, στα ζώα, στην τέχνη, στην αλληλεγγύη, στη χαρά του άλλου. Σε παροτρύνει η κοινωνία με τον τρόπο της να τη μιμηθείς. Να μιμηθείς την ασχήμια, τη μισαλλοδοξία, την ατιμωρησία. Προτείνω ένα πείραμα. Κάντε ένα scroll down στις ενημερώσεις του κινητού σας και ένα ζάπινγκ στην τηλεόραση. Στα δέκα θέματα που θα αντικρίσετε, πόσα απ’ αυτά είναι γύρω από την ανθρωπιά, την τέχνη, τον αθλητισμό, την υγεία, την καλοσύνη, την αποδοχή, την επιστήμη, την «ανοιχτωσιά» που λέγε και η συγχωρεμένη η γιαγιά μου… Ποιος γνωρίζει τον Ιάσονα Αποστολόπουλο, τον διασώστη αμέτρητων ζωών στις θάλασσες; Ποιος γνωρίζει τη γενναία, τεράστια Δήμητρα Ζώρζου, που δεν φοβήθηκε τους χρυσαυγίτες και τις απειλές τους όταν, σαν αυτόπτης μάρτυρας στη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, κατέθεσε για όσα είδε; Γνωρίζει κανείς αυτούς τους δύο ήρωες; Τους έχει πιστωθεί έστω και η παραμικρή αναγνώριση για την προσφορά τους; Η παραμικρή τιμή και δόξα; Ωστόσο όλοι γνωρίζουν το κάθε λαμόγιο, που παράλληλα επαγγέλλεται τηλεπερσόνα/influencer/εφοπλιστής/πολιτικός/ δημοσιογράφος /ηθοποιός. Κλείνοντας, θα σας αντιπαραβάλλω κάτι. Όπως σας ανέφερα παραπάνω, η μίμηση είναι η πρώτη σκέψη και πράξη που συμβαίνει. Και λειτουργεί συνειδητά και ασυνείδητα. Μοιραία ο κόσμος περνά στο DNA του όλο αυτό τον ζόφο που ανέφερα. Αυτό ισχύει και στον χώρο μου φυσικά. Όσο αντικρίζεις ένα πρότυπο που ανεβαίνει μέσα από την ευκολία, τη χειραγώγηση, τη δημαγωγία και τη δουλοπρέπεια, μοιραία, το αντιγράφεις. Στο ντοκιμαντέρ «The last dance», που είχε ως επίκεντρο τον σπουδαιότερο μπασκετμπολίστα όλων των εποχών, τον Μάικλ Τζόρνταν (σ.υ.υ.: κύριε Ψαρρέ, τώρα σας συμπαθούμε ακόμα περισσότερο, αν και νομίζω πως θα συμφωνήσετε μαζί μας ότι ο μεγαλύτερος παίχτης ΟΛΩΝ των εποχών και ίσως σημαντικότερος αθλητής, ήταν μάλλον ψυχωτικός), παρατηρούμε πως η ομάδα των Chicago Bulls έμελλε να είναι μια από τις καλύτερες που έχουν υπάρξει στα σπορ. Ο Τζόρνταν, όντας ηγέτης της, ήταν το απόλυτο πρότυπο για όλους. Δεν ζητούσε από κάποιον να τρέχει γρήγορα, να γυμνάζεται, να τα δίνει όλα χωρίς να το κάνει ΠΡΩΤΑ ο ίδιος. Δεν απαίτησε ποτέ κάτι παραπάνω απ’ αυτό που ο ίδιος εφάρμοζε. Εκεί φαίνεται ο ηγέτης. Στην αριστεία. Εδώ μιλάμε για ηγεσία μιας χώρας που δεν έχει να επιδείξει την παραμικρή αρετή. Πώς περιμένουμε αρετή από τους πολίτες; Καθρέφτης είναι.

Ο πολιτισμός στην Ελλάδα έχει χώρο να αναπτυχθεί; Ο Έλληνας βλέπει θέατρο;

Χώρος υπάρχει σίγουρα. Κι αν συνυπολογίσουμε τον αριθμό των καλλιτεχνών, έχουμε πολλούς περισσότερους, από όσους μπορούμε να «καταναλώσουμε». Το θέμα είναι η πρόθεση για καλλιτεχνική άνθιση. Έχουμε μια πληθώρα τηλεοπτικών σειρών, επειδή δόθηκε ένα ευρωπαϊκό κονδύλι. Αδιαφορούν παντελώς όλες οι κυβερνήσεις, όλα τα χρόνια, για ουσιαστική παιδεία. Αυτό ξεκινά από πάνω προς τα κάτω. Από τις πολιτικές προτεραιότητες και εν συνεχεία, στην καλλιτεχνική εκπαίδευση. Το ότι υπάρχουν πολλοί ηθοποιοί δεν σημαίνει απαραίτητα ότι όλοι είναι εκπαιδευμένοι, ούτε ότι όλοι αμείβονται. Ο Έλληνας βλέπει θέατρο, αλλά δεν είναι θεατρικό κοινό. Έχει άποψη και κριτικάρει, αλλά δεν έχει παιδεία. Ξέρει ότι το θέατρο γεννήθηκε στην Ελλάδα, αλλά δεν ξέρει τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή, τον Ευριπίδη, τον Καμπανέλλη, τον Κάρολο Κουν.

Μαίρη Ζαρακοβίτη