Θεώμενοι: Μια Σεμνή Πρόταση @ Από Κοινού Θέατρο

O Τζόναθαν Σουίφτ κυκλοφόρησε το βιβλίο του “A Modest Proposal For preventing the Children of Poor People From being a Burthen to Their Parents or Country, and For making them Beneficial to the Publick”, το 1729. Να δούμε ακόμα μια φορά τον τίτλο του; «Μία σεμνή πρόταση για να αποτρέψουμε τα παιδιά φτωχών ανθρώπων να γίνουν βάρος για τους γονείς τους ή τη χώρα και να τα μετατρέψουμε σε ευεργετικά για το Κοινό».

Περίπου τριακόσια χρόνια μετά, παρακολουθούμε στην Αθήνα μας, μία παράσταση βασισμένη σε αυτό το έργο. Μία αρχετυπική σάτιρα, η οποία διαθέτει ένα χαρακτήρα επίκαιρο. Ανεξαρτήτως χώρας, ανεξαρτήτως πολιτισμικής κληρονομιάς. Ένα έργο που καταδεικνύει ότι ο άνθρωπος είναι ό,τι χειρότερο έχει τύχει στον πλανήτη. Ένα έργο που θεωρείται ότι διαθέτει ένα από τα πλέον ειρωνικά κείμενα όλων των εποχών…

Ο κύριος Αντώνης Ξένος εμφανίζεται μπροστά μας, ντυμένος με φράκο ευγενούς, ως Ιρλανδός μεγαλοαστός. Ο ίδιος έχει διαβάσει παρά πολύ, έχει δαπανήσει άπειρο χρόνο για τις μελέτες και τις σκέψεις που βγήκαν από αυτές. Οι φτωχοί είναι βάρος για το νησί που βρίσκεται απέναντι στο άλλο νησί. Οι φτωχοί και τα παιδιά τους είναι βάρος για την Ιρλανδία. Η πράσινη γαία δεν μπορεί να στηρίζει τις χιλιάδες ψυχές που επαιτούν και μάλλον έχει έλθει η ώρα για δραστικές αποφάσεις. Μία από αυτές την προτείνει και ο πρωταγωνιστής μας. Και είναι τόσο εξωφρενική, που ίσως μάλιστα κάποιοι θεωρήσουν ότι διαθέτει λογική! Είναι τόσο κατάπτυστη, που κάποιοι θεωρήσουν ότι μπορεί και να μην είναι. Είναι το ίδιο το Κακό, προσωποποιημένο.

Ο κύριος Αντώνης Ξένος εκφράζεται και κινείται σαν είναι ακριβώς εκείνος που έχει συλλάβει την ιδέα και το όλο μοτίβο. Είναι απίστευτο, αλλά για όση ώρα διήρκεσε η παράσταση, επιθυμούσα, επιθύμησα και βάλτε όσες μορφές του ρήματος θέλετε, πραγματικά το κακό του. Και αυτό δείχνει το πόσο είχε δοθεί στον χαρακτήρα του. Δεν θα αναφερθώ καν στη φύση της πρότασης, γιατί εκεί στηρίζεται όλο το οικοδόμημα του έργου και γιατί θα είναι καλό να εκπλαγείτε και εσείς με τον ίδιο τρόπο. Θα αναφερθώ όμως στο πώς το μετέδωσε όλο αυτό. Η πλέον εξωφρενική πρόταση, η πλέον βδελυρή αναφορά σε ένα θέμα ευαίσθητο και τόσο προσωπικό και η απόλυτη απαξίωση για τον συνάνθρωπο. Αν κάποιος πολιτικός σήμερα έλεγε τα ίδια, δεν έχω ιδέα τι θα συνέβαινε. Αν θα πλάκωνε η αστυνομία και θα τον συλλάμβανε, αν η δικαιοσύνη θα τον έστελνε στα τάρταρα του δικονομικού συστήματος, αν και πολλά αν. Ή, ακόμα ακόμα, αν θα τον ακούγαμε απαθώς, σαν να μιλούσε για τη σημασία της αποταμίευσης. Τονίζω το ότι το κείμενο γράφτηκε στο πρώτο μισό του δέκατου όγδοου αιώνα, όταν οι κοινωνίες ήταν μπανανίες στο σύνολό τους. Σήμερα πάλι… έχουμε καταφέρει να γυρίσουμε το ρολόι πίσω σε αρκετά πράγματα, παρά την τεχνολογία…

Η κυρία Δανάη Κατσαμένη σκηνοθετεί με οξύνοια και μαεστρία, εμφανίζοντας μπροστά μας ένα ον που απέχει πολύ απ’ το να ονομάζεται άνθρωπος, είναι όμως ένας από εκείνους που τελικά θα πάρει αποφάσεις για τους υπόλοιπους συνανθρώπους του. Το κείμενο έχει αποδώσει ο ίδιος ο πρωταγωνιστής και όπως μας έλεγε στη συνέντευξη που μας παραχώρησε λίγες μέρες πριν την έναρξη των παραστάσεων, είναι ένα κείμενο απίστευτα διαχρονικό, άρα και πάντα επίκαιρο.

Ο κύριος Ξένος θα καθίσει πίσω από το γραφείο του, θα σταθεί όρθιος, θα κουβαλήσει και πετάξει βιβλία, θα συρθεί στα πατώματα. Ερμηνεία αξιομνημόνευτη, εκφορά απόλυτα φυσική, με τον ίδιο να λέει κατά διαστήματα λέξεις ξανά και ξανά, δείχνοντας άνεση και πλήρωση, όσον αφορά το κλείδωμα στον χαρακτήρα του. Συμπαθέστατος οπτικά, η ίδια η αντιπάθεια δραματουργικά, ο άνθρωπος εκείνος που θα παρατούσαμε στον βυθό της θάλασσας χωρίς κανένα ενδοιασμό.

Είδα αρκετούς πολιτικούς στην αίθουσα εκείνο το βράδυ. Θα ήθελα πολύ να τους ρωτήσω αν κατάλαβαν κάτι ή αν θεώρησαν ότι μπορούν να διδαχτούν κάτι. Ξέρετε, η «σεμνή πρόταση» της παράστασης είναι μία ανοιχτή πληγή. Κάποτε οι άνθρωποι ήταν τέρατα. Σήμερα… Σήμερα είναι απλά «μάνστερς». Πουλάει περισσότερο βλέπετε…

Κώστας Κούλης

Μία παράσταση στη σκιά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε το όνομα εκείνου που σκέφτηκε και έπεισε και τους άλλους να γίνει κάτι τέτοιο. Θα επανέλθουμε.

https://keysmash.gr/antonis-xenos-sinenteuxi-23/

Συγγραφέας: Τζόναθαν Σουίφτ

Ελεύθερη απόδοση-ερμηνεία: Αντώνης Ξένος

Σκηνοθεσία: Δανάη Κατσαμένη

Πρωτότυπη Μουσική: Γιώργος Ανδριώτης

Σκηνικά – κοστούμια: Δανάη Κατσαμένη- Μάρτιν Γαβρίλης

Φωτισμοί: Αγγελική Ξένου – Γιώργος Ζιώγαλας

Βοηθός Σκηνοθέτη: Κωνσταντίνος Καραγάνης

Φωτογραφίες: Κώστας και Σοφία Ραυτοπούλου

Σχεδιασμός αφίσας: Δανάη Κατσαμένη- Μάρτιν Γαβρίλης

Trailer: Άκης Βαλεργάκης

Υπεύθυνοι επικοινωνίας: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας