Μία προειδοποίηση για τους ουρανούς… Ένας ειρηνικός άνθρωπος στέκεται υπερήφανος. Και ατρόμητος, θα τολμούσα να προσθέσω. Ο Θησέας, βασιλιάς των Αθηνών και πραγματικός ήρωας, δέχεται την επίσκεψη επτά γυναικών, δέχεται την επίσκεψη συζύγων και συγγενών. Οι άνδρες τους χάθηκαν στην πολεμική επιχείρηση κατά της Θήβας. Ο βασιλιάς του Άργους Άδραστος, είχε κρίνει λάθος από την αρχή. Από το με ποιους επέλεξε να παντρέψεις τις κόρες του, μέχρι να αποφασίσει την επίθεση. Και τώρα επτά σκοτωμένοι άνδρες πρέπει να ταφούν, όπως πρέπει. Οι Θηβαίοι αρνούνται να γυρίσουν τα σώματά τους στις οικογένειές τους. Οι Αργείοι στρέφονται προς τον Θησέα. Ξέρουν το ποιόν του, ξέρουν το ήθος του. Πέφτουν στα πόδια του. Τον ικετεύουν…

Μία παράσταση στη σκιά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε το όνομα εκείνου που σκέφτηκε και έπεισε και τους άλλους να γίνει κάτι τέτοιο. Θα επανέλθουμε.

Εισαγωγή με πιάνο και είσοδος για τις τρεις κυρίες, με φόντο δύο αγάλματα. Στα λευκές ντυμένοι οι υποκριτές, σε υπέροχα κοστούμια – δημιουργίες του κυρίου Αριστείδη Πατσόγλου, ο οποίος είναι χρόνια συνεργάτης του δημιουργού και έχει επιμεληθεί και τα σκηνικά. Ο ένας δίπλα στον άλλο. Παρατάσσονται. Είναι έτοιμοι. Αρχίζουν να αφηγούνται και να δρουν. Αρχίζουν να κάνουν την ιστορία ένα ποτάμι λέξεων. Σχεδόν πάντα στο μελωδικό ύφος που τονίζει στις παραστάσεις του ο δημιουργός. Ο κύριος Δήμος Αβδελιώδης παίρνει την τραγωδία του Ευριπίδη και της δίνει μία απόλυτα γλαφυρή εμφάνιση. Είναι πεντακάθαρο το νόημα, είναι απτή η αφήγηση, είναι μία ιστορία που δεν θέλουμε να τελειώσει. Και αποδίδεται από τρεις θαυμάσιες καλλιτέχνιδες.

Η κυρία Δήμητρα Κωτίδου είναι αφοπλιστική. Μελωδικά στέκεται στις γραμμές που μας έχει συνηθίσει ο Αβδελιώδης. Παύσεις, λέξεις που προφέρονται μόνες τους, τονισμοί σε σημεία που δεν περιμέναμε να υπάρχουν, όλα στα πλαίσια μίας ενορχήστρωσης φθόγγων και λεξικών απολήξεων. Όταν τραγουδά, είναι απίστευτη! Έτσι κι αλλιώς, η φωνή της είναι κρύσταλλο, η φωνή της είναι τα διαπιστευτήριά της εδώ και χρόνια και η ίδια το έχει αποδείξει κατ’ επανάληψη, όσον αφορά δυνατότητες και τάλαντο. Την ακούς και απορροφάς την ουσία της αφήγησης, κάνεις εικόνα ό,τι λέει.

Η κυρία Τζωρτζίνα Λιώση, την οποία απολαύσαμε και σε άλλη παράσταση την προηγούμενη σεζόν, στέκεται ως αφηγητής και Άδραστος – οι χαρακτήρες εναλλάσσονται κατά την περιγραφή των δρώμενων – και εκφέρει με έναν τρόπο που είναι επίσης μελωδικός, αλλά και κλίνει προς την πρόζα. Καθαρό βλέμμα, άνετη εκφορά λόγου, αρμονική κυματομορφή ταχύτητας με την οποία αποδίδει.

Η κυρία Δάφνη Μαρκάκη υποδύεται τον Θησέα, μεταξύ άλλων χαρακτήρων που μπλέκονται στις περιγραφές της. Μοναδικός τρόπος απόδοσης, έξω από τις γραμμές μελωδίας που γνωρίζαμε ως τώρα, με μοτίβο κινηματογραφικό. Είναι να την κάνεις κάδρο σε σινεμά και να την αφήσεις να μιλά με τις ώρες. Θαυμάσια χροιά, άψογος χειρισμός έντασης και δείγμα μεγάλης κλάσης. Κάποια στιγμή σιωπά. Ίσως να εμφανίστηκε κάτι σαν σεντόνι στον εγκεφαλονωτιαίο. Κατεβάζει το βλέμμα. Χαμογελά. Επανέρχεται. Χαλύβδινη, άνετη, κλινική. Γάργαρο νερό η αφήγησή της.

Η ιστορία της τραγωδίας είναι στην ουσία ένας ύμνος στον άνθρωπο που στέκεται ειρηνικά κραταιός. Που δίνει τη βοήθειά του στον συνάνθρωπό του, για έναν ιερό σκοπό. Που ρισκάρει για να είναι αρωγός. Ο Θησέας θα απαιτήσει τα σώματα των επτά στρατηγών που χάθηκαν, γιατί οι μητέρες τους έκαναν χιλιόμετρα για να έλθουν στην πόλη του και να παρακαλέσουν γι’ αυτά. Δεν θα μπορούσε ποτέ να ξέρει πώς θα αντιδρούσαν οι Θηβαίοι. Στάθηκε όμως στο ύψος των περιστάσεων. Με τον τρόπο που μόνο εκείνος, ένας ήρωας, θα το έπραττε.

Στο πιάνο, συνοδεύοντας ηχητικά το κρεσέντο των τριών κυριών, βρίσκεται ο κύριος Αλέξανδρος Αβδελιώδης, ο οποίος τόνιζε, κατά διαστήματα, με μουσική. Τόνιζε τα μουσικά των ηθοποιών. Ένα βελούδινο χαλί για τα πολυτελή αποκτήματα των ερμηνειών.

Όσοι δεν γνωρίζατε την εν λόγω τραγωδία, θα επιμορφωθείτε και θα θαυμάσετε τον τρόπο σκηνοθεσίας, απόδοσης και επικοινωνίας. Όσοι ξέρετε και έχετε διαβάσει, απλά θα εντυπωσιαστείτε. Είναι μία παράσταση που θα έπρεπε να πάει περιοδεία στα σχολεία. Δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερο τρόπο για να έλθει σε επαφή το άγουρο κοινό των λυκείων ή και των γυμνασίων ακόμα με το μεγαλείο των αρχαίων δραματουργών. Μία γέφυρα που κατάφερε να χτίσει ο Αβδελιώδης, με σεβασμό στο πρωτότυπο, με μελωδικότητα στη διασκευή και το πιο μουσικό αλφάδι που υπάρχει στην τέχνη.

Κώστας Κούλης

Μετάφραση, Διδασκαλία Ερμηνείας, Σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης
Άγαλμα – Κοστούμια: Αριστείδης Πατσόγλου
Ηθοποιοί: Δήμητρα Κωτίδου, Τζωρτζίνα Λιώση, Δάφνη Μαρκάκη
Πιάνο: Αλέξανδρος Αβδελιώδης
Μουσική: F. Chopin
Διεύθυνση Παραγωγής: Στεφανία Βλάχου
Διάρκεια: 80′

Σημείωμα Μεταφραστή – Σκηνοθέτη
Αυτό που ο Ευριπίδης κάνει κατανοητό μ’ αυτό του το έργο, είναι η σημασία της διατήρησης της πίστης των ανθρώπων στους αλάθητους άγραφους νόμους, δηλαδή στην σύμφυτη με κάθε ανθρώπινη ύπαρξη ικανότητα, να αξιολογεί και να κρίνει ως ζωντανή συνείδηση το καλό από το ολέθριο.
Αυτή τη θεϊκή ικανότητα δεν χρειάζεται να την μάθει κανείς από κανέναν αλλά μονάχα να μην την απενεργοποιεί, αφού κατοικεί ‘μέσα’ του και αντιδρά φυσικά και άμεσα στα συμβάντα, όπως και με τις άλλες του πέντε αισθήσεις.
Με αφορμή το πραγματικό γεγονός της ήττας των Αθηναίων στο Δήλιο το 424 π.Χ απ’ τους Θηβαίους, και την άρνησή τους ως νικητών να παραδώσουν τους νεκρούς Αθηναίους για να ταφούν, ο Ευριπίδης συγκλονισμένος απ’ τη βάρβαρη αυτή παράβαση του άγραφου νόμου για τους νεκρούς του πολέμου, γράφει τις «Ικέτιδες», μεταφέροντας, ‘ποιητική αδεία’, το θέμα του στον μυθικό κύκλο του Θησέα.
Ανήκοντας ο ίδιος στον κύκλο των σύγχρονών του μέγιστων διανοητών και συνομιλητών, όπως ο Σωκράτης, ο Περικλής κι ο Πλάτωνας,, έχει αφομοιώσει την ουσιώδη για τη φιλοσοφία στροφή, αποκλειστικά στον άνθρωπο και στην επίτευξη της ανθρώπινης ευημερίας.
Μεταγράφει λοιπόν ποιητικά το γνωστικό αυτό υλικό μέσα στο έργο του, όπου φαίνεται καθαρά ότι η ιδέα της γέννησης και της εξέλιξης ενός πολέμου δεν είναι η ανθρώπινη μοίρα, αφού δεν είναι προδιαγεγραμμένη αλλά εξαρτάται και ρυθμίζεται από τις ανθρώπινες επιλογές.
Μέσα στο ίδιο πνεύμα υπερασπίζεται το μοντέλο της Δημοκρατίας των Αθηνών, ως το πολίτευμα που θα μπορούσε να ανταποκριθεί στη δίψα των ανθρώπων για την ευημερία και την συνετή διαχείριση των θεμάτων που ανακύπτουν ανά πάσα στιγμή στις ανθρώπινες κοινωνίες.
Είναι φανερό πως ο Περικλής, ο οποίος έχει εκλείψει από τον λοιμό λίγα χρόνια νωρίτερα απ’ την συγγραφή του έργου, είναι το ιδεώδες μοντέλο του Ηγέτη τον οποίο τιμά, θυμίζοντας στους θεατές του την σωφροσύνη και το ανθρωπιστικό πνεύμα του, ταυτίζοντάς τον με τον μυθικό ήρωα, προστάτη και ιδρυτή της Αθήνας, Θησέα.
Καταθέτει παράλληλα πως ο σκοπός κι η σωστή λειτουργία του Δημοκρατικού πολιτεύματος δεν είναι κάτι δεδομένο κι αυτονόητο, αλλά είναι μια διαρκής, ακατάπαυστη, και ενδελεχής υποστήριξη των πανανθρώπινων αξιών και των άγραφων νόμων.
Μας διδάσκει εμμέσως αλλά σαφώς, πως οι πολιτικοί κι οι θεσμικοί ηγέτες όλων των βαθμίδων αλλά κι οι ίδιοι οι πολίτες, πρέπει να διακρίνουν με ταχύτητα την ορθή κι ανιδιοτελή επιχειρηματολογία στον δημόσιο ζωντανό ή δημοσιευμένο λόγο, και ν’ αντιδρούν άμεσα και με επιχειρήματα απέναντι στην λογική ανακρίβεια, την παραπληροφόρηση, τη δημαγωγία και τις εμμονές, που θα μπορούσαν να συμπαρασύρουν σε αυτοκαταστροφικά αποτελέσματα ολόκληρες κοινωνίες ανθρώπων.