Πόσες φορές έχει σταθεί η Αντιγόνη κάτω από το φως των προβολέων; Από τις πέτρινες κερκίδες της Επιδαύρου μέχρι τις αυτοσχέδιες σκηνές ερασιτεχνικών θιάσων και σχολικών γιορτών, η ατρόμητη ηρωϊδα του Σοφοκλή ανασταίνεται κάθε καλοκαίρι για να μας θυμίσει το καθήκον μας απέναντι στη δικαιοσύνη και την απαρέγκλιτη στάση ενάντια σε όσους την καταστρατηγούν.

Ο Θέμης Μουμουλίδης επιστρέφει σκηνοθετικά για τρίτη φορά με την «Αντιγόνη», αναδεικνύοντας τις πτυχές που πιθανώς του διέφυγαν σε προγενέστερες αναγνώσεις. Με φόντο το διαχρονικό δίπολο εξουσίας – ηθικής, αυτή τη φορά επικεντρώνεται στην ανεξέλεγκτη καταβαράθρωση μιας Δύσης, που βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στη διαφθορά και την ατιμωρησία. Ορμώμενος από ένα διάχυτο αίσθημα αδικίας, ο Μουμουλίδης μετατρέπει την Αντιγόνη σε σύμβολο αντίστασης, σε μια νησίδα ανθρωπιάς έναντι στο σύγχρονο πέλαγος ασυδοσίας. Σε αυτό του το εγχείρημα, το παρελθόν δένει αρμονικά με το παρόν, δίχως υπερβολές κι επιτηδεύσεις.

Σε ένα ψυχρό, τεχνοκρατικό σκηνικό, που θυμίζει νεκροτομείο, οι θεατές ταξιδεύουν νοητά στην αρχαία Θήβα. Η προβληματική του έργου είναι πάντοτε η ίδια. Ο αλληλοσπαραγμός των δύο αδερφών, ο ενταφιασμός του ενός και η διαπόμπευση του άλλου, η ανυπακοή της Αντιγόνης, ο ανάλγητος «τυφλός» νόμος του Κρέοντα, η αφοσίωση του Αίμονα και η αργοπορημένη, μα λυτρωτική, έλευση της θείας δίκης – όλα πλαισιώνονται από ένα άχρονο ερώτημα. Πώς ο άνθρωπος μπορεί να αντισταθεί σε ένα σύστημα που καταπνίγει τη λογική και το δίκαιο;

Η Λένα Παπαληγούρα στο ρόλο της Αντιγόνης διαθέτει μια καταγγελτική ορμή που εντυπωσιάζει. Ο Μελέτης Ηλίας στον ρόλο του Κρέοντα σμιλεύει προσεχτικά την εικόνα μιας εξουσιαστικής φιγούρας που εργαλειοποιεί τον φόβο, για να διασώσει την αυθεντία της. Ο Μιχάλης Οικονόμου, στον νευραλγικό ρόλο του φύλακα, αποδίδει έξοχα την ηθική τρικυμία ανάμεσα στο σωστό και το άδικο, ενώ η Λίλα Μπακλέση ενσαρκώνει πιστά το εύθραυστο σθένος της Ισμήνης. Ο χορός είναι άψογα συγχρονισμένος, χορογραφικά και σκηνικά, θυμίζοντας δείκτες καλοκουρδισμένου ρολογιού. Οι ενδυματολογικές επιλογές, η μουσική και τα σκηνικά υπηρετούν την παράσταση με σαφή αισθητική κατεύθυνση, ενώ οι φωτισμοί, είναι πραγματικά εκπληκτικοί, μεταμορφώνοντας τον χώρο σε ένα ζωντανό θέατρο σκιών.

Μέσα στη γενική αποθέωση (οι συντελεστές απέσπασαν το θερμότερο χειροκρότημα!), οφείλω να παραδεχτώ πως οι ερμηνείες δεν ανακίνησαν σε εμένα τη συναισθηματική εμπλοκή που θα ανέμενε κανείς από μια «Αντιγόνη». Η – εν μέρει αναπόφευκτη – σχηματικότητα των ρόλων και η επιμονή σε μια εκφορά λόγου με διακριτές παύσεις, αν και μαρτυρούν σκηνική πειθαρχία, προσωπικά με απομάκρυναν από τον συναισθηματικό πυρήνα του κειμένου. Η ουσία όμως διατηρήθηκε αλώβητη και αυτό είναι ένα γεγονός που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει.

Αν με ρωτούσε κανείς τι ξεχώρισα στην «Αντιγόνη» του Μουμουλίδη, θα απαντούσα την έμφυλη διάσταση που ενέθεσε με φυσικότητα στο κείμενο. Η Αντιγόνη εξαγριώνει τον Κρέοντα, όχι μόνο γιατί αψηφά τον νόμο του, αλλά γιατί καταρρίπτει τα στερεότυπα που επιβάλλει το φύλο της. Αυτή η αναφορά στην πατριαρχία – η οποία αποτελεί δομικό σκέλος αυταρχικών έως νεοφασιστικών καθεστώτων – φωτίζει με οξύτητα τα πολλαπλά πρόσωπα της αντίστασης, προσωπικής και έμφυλης, πολιτικής και κοινωνικής… Τι είναι άλλωστε η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, αν όχι μια διαχρονική τραγωδία αμφισβήτησης;

Μυρτώ Γρηγοριάδη

Μία παράσταση στη σκιά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε το όνομα εκείνου που σκέφτηκε και έπεισε και τους άλλους να γίνει κάτι τέτοιο. Θα επανέλθουμε.

Μετάφραση	Παναγιώτα Πανταζή
Σκηνοθεσία	Θέμης Μουμουλίδης
Σκηνικό	Μικαέλα Λιακατά
Κοστούμια	Βασιλική Σύρμα
Μουσική	Σταύρος Γασπαράτος
Επιμέλεια κίνησης – Χορογραφία	Πατρίσια Απέργη
Φωτισμοί	Νίκος Σωτηρόπουλος
Βοηθός χορογράφου	Ηλίας Χατζηγεωργίου
Φωτογραφίες	Ελίνα Γιουνανλή
Artwork	Mike Rafail
Makeup artist	Olga Faleichyk
Hair styling	Θωμάς Γαλαζούλας
Επικοινωνία	Ειρήνη Λαγουρού
Διεύθυνση Παραγωγής	Σταμάτης Μουμουλίδης
Παραγωγή	Εποχή Τέχνης, 5η Εποχή, Αrs Aeterna

Ερμηνεύουν: Λένα Παπαληγούρα, Μελέτης Ηλίας, Μιχάλης Οικονόμου, Θανάσης Δόβρης, Ιφιγένεια Καραμήτρου, Λίλα Μπακλέση, Λένα Μποζάκη, Γιώργος Νούσης, Βαγγέλης Σαλευρής, Ιώβη Φραγκάτου