Τη Δευτέρα που μας πέρασε παρακολούθησα το «Stand Up Therapy», μια υβριδική παράσταση που επιχειρεί να παντρέψει το θέατρο με την ψυχοθεραπευτική πρακτική. Ο ψυχολόγος και συνθετικός ψυχοθεραπευτής Μάνος Χατζημαλωνάς, με στέρεες σπουδές και πολυετή κλινική εμπειρία, ανεβαίνει εδώ και κάποια χρόνια στη σκηνή και πασχίζει να εμφυσήσει στο κοινό την αξία του συν-ανήκειν, καθώς και τον ρόλο της κοινότητας στη σμίλευση ψυχικής ανθεκτικότητας. «Είμαστε ένα μικρό χωριό», διακηρύττει κάθε φορά, «ένα χωριό όπου οι ομοιότητες υπερτερούν των διαφορών».

Αρθρωμένη γύρω από μια ραχοκοκαλιά διπολικών όρων (π.χ., σκοτάδι- φως), γύρω από τη μοναξιά και τη μοναχικότητα, η παράσταση μυεί τους θεατές σε μια πρωτόγνωρη συνθήκη, όπου οι άγνωστοι γίνονται συνομιλητές και η ατμόσφαιρα φορτίζεται από μια νοσταλγική αίσθηση οικειότητας. Παρά τις κάποιες ρωγμές στην επιχειρηματολογία, ορισμένα κλισέ που σερβίρονται ανά στιγμές σαν κρύα ορεκτικά και την υπερβολική – για τα γούστα μου – αυτοαναφορικότητα, ο Χατζημαλωνάς παροτρύνει τους θεατές να βαδίσουν στα δαιδαλώδη μονοπάτια της ψυχής και το καταφέρνει με επιτυχία. Ένας ειδικός ψυχικής υγείας πιθανώς θα έβρισκε την προσέγγισή του απλουστευτική (κι όμως, αρκετοί από εμάς ήμαστε εκεί), αλλά για τους συμμετέχοντες λειτούργησε καταλυτικά. Η διαρκής ανατροφοδότηση, τα διαδραστικά παιχνίδια, η αξιοποίηση της τεχνολογίας και το σχετικά εύληπτο θεωρητικό υπόβαθρο, διατήρησαν αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού.

Παρά τους αρχικούς μου ενδοιασμούς, οι θεατές συντονίστηκαν σταδιακά με τον ρυθμό της παράστασης. Λίγο μουδιασμένα στην αρχή, ξέχειλοι συγκίνησης στο τέλος. Η αμηχανία, όπως τόνισε ο κύριος Χατζημαλωνάς, είναι κομβικής σημασίας για την εγκαθίδρυση αλλαγών. Πράγματι, δεν ήταν λίγοι οι θεατές που, στο τέλος, εγκατέλειψαν τις αναστολές τους, πήραν τη σκυτάλη της αφήγησης και εκμυστηρεύτηκαν στους υπόλοιπους τις πιο πονεμένες ιστορίες τους. Στο άκουσμά τους, κάποιοι ξέσπασαν σε κλάματα. «Τα δάκρυα ανήκουν στα μάγουλα», επαναλάμβανε διαρκώς ο συντονιστής, καθησυχάζοντάς τους. Τα χαρτομάντιλα που είχε πετάξει – κάπως κωμικά – λίγο νωρίτερα, αποδείχθηκαν ιδιαίτερα χρήσιμα. 

Παρόλο που η παράσταση προοριζόταν να διαρκέσει δύο ώρες, η έντονη ανάγκη του κόσμου να συνδεθεί την παράτεινε αρκετά. Ο μέσος όρος ηλικίας των θεατών κυμαινόταν μεταξύ είκοσι και τριάντα ετών, γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη για μια γενιά που κυνηγά διακαώς το νόημα. Παρόλο που η δίψα για απαντήσεις συχνά μας υπερβαίνει, η εμπειρία μου ως νέα ψυχολόγος με έχει διδάξει να αντιμετωπίζω με σκεπτικισμό τις φανταχτερές υποσχέσεις αλλαγής. Σε μια εποχή όπου οι ανθρώπινες σχέσεις στερούνται ουσιαστικής επικοινωνίας και η καθημερινότητα εκποιείται στο παζάρι των like, η τήρηση μιας σαφούς δεοντολογικής γραμμής από έναν θεραπευτή δεν πρέπει να υποτιμάται. Διότι κάπου ανάμεσα τις σπαραξικάρδιες αφηγήσεις, τα reel και τα αποφθέγματα αυτοβελτίωσης, ξεπροβάλλει ο σύγχρονος life coach. Ο θεραπευτής χωρίς άδεια, αλλά με πιστούς οπαδούς, που αποθεώνουν κάθε τετριμμένη συμβουλή, σα να επρόκειτο για ελιξίριο σοφίας. Παρόλο που ο κύριος Χατζημαλωνάς δεν εμπίπτει σε αυτήν την κατηγορία (τουναντίον), καλό είναι να φιλτράρουμε τη γνώση που λαμβάνουμε, ιδίως όταν αυτή παρέχεται απλόχερα. Όπως τόνιζε εύστοχα ο Γάλλος διανοητής Ζωρζ Μπατάιγ «Από την υπέρτατη γνώση στην άξεστη άγνοια, η διαφορά είναι μηδαμινή».

Μυρτώ Γρηγοριάδη