Μία μοναδική παράσταση, με κωφούς και ομιλούντες ηθοποιούς. «Η τρελή του Σαγιώ», του Jean Giraudoux, ανεβαίνει για δύο παραστάσεις στο Θέατρο Άβατον. Είναι ο δεύτερος κύκλος παραστάσεων και ευχόμαστε ολόψυχα να ακολουθήσει σύντομα ο τρίτος. Μιλήσαμε με την κυρία Έλλη Μερκούρη, η οποία υπογράφει τη διασκευή και τη σκηνοθεσία και μάθαμε για τα του έργου, της παράστασης, για τη Θεατρική Ομάδα Κωφών “Τρελά Χρώματα”, για τα επόμενα και το πώς στήνεται ένας τέτοιος θίασος, σε ένα τέτοιο μοτίβο. Θερμές ευχαριστίες στον Αντώνη Κοκολάκη και την υπέροχη ομάδα του, που φρόντισαν να πραγματοποιηθεί αυτή η συνέντευξη.

Πώς έγινε η αρχική επαφή με το έργο; Πότε έγινε η σκέψη εφαρμογή και αποφασίσατε να ασχοληθείτε;

Όταν διάβασα το συγκεκριμένο θεατρικό έργο, δεν υπήρχαν τόσα γεγονότα με γυναικοκτονίες γυναικών, ούτε με έμφυλη βία. Ο Ζαν Ζιρωντού είναι ένας συγγραφέας πολύ μπροστά από την εποχή του, γράφει και καυτηριάζει με τον δικό του μοναδικό τρόπο για τη θέση της γυναίκας, μέσα σ’ έναν κόσμο πατριαρχικής εξουσίας και συμφέροντος. Είναι λυπηρό το γεγονός ότι οι άνθρωποι διψούν για την εξουσία και δεν δείχνουν να τους αφορά οποιοδήποτε σύστημα αξιών. Όποτε, όπως καταλαβαίνετε, όταν το ανέβασμα του έργου συνέπεσε δυστυχώς με αρκετά επίκαιρα γεγονότα, η έκπληξη ήταν για όλους μας μεγάλη. Και καθώς δεν υπήρχε η σκέψη από πριν για το ανέβασμα αυτού του έργου, η έκπληξη ήταν κάπως μεγαλύτερη και εντονότερη. Βέβαια, ταυτόχρονα το έργο αποτελεί και έναν ύμνο στην ανθρώπινη  ζωή,  την αγάπη και το συναίσθημα. Θεωρώ ότι, σχεδόν πάντοτε, στην επιλογή των έργων με οδηγεί κυρίως ένα ισχυρό ένστικτο από πριν. Εμείς ως καλλιτέχνες, δεν έχουμε άλλο τρόπο μετάδοσης μηνύματος και αφύπνισης από την τέχνη μας. Όταν δε μετά και αφού καταθέσαμε την πρότασή μας στο Υπουργείο Πολιτισμού, ενημερώθηκα ότι αυτό το έργο ήταν το πρώτο που ανέβασε ο Ανδρέας Βουτσινάς στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, τον οποίο είχα την τύχη να τον έχω δάσκαλο στη σχολή του Κρατικού, ήμουν πεπεισμένη ότι έκανα τη σωστή επιλογή. Αυτά τα πράγματα συνδέονται με μια περίεργη διαίσθηση.

Σκηνοθετείτε μία παράσταση για κωφούς και ομιλούντες ηθοποιούς. Πόσο πιο εύκολη ή πιο δύσκολη ήταν η όλη προσπάθεια, από τη διασκευή μέχρι τη σκηνοθεσία;

Οι δικές μας παραστάσεις είναι δίγλωσσες, όπου οι κωφοί ηθοποιοί χρησιμοποιούν την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, ενώ οι ομιλούντες τη φωνητική ερμηνεία. Ωστόσο, η πρόθεση και το ενδιαφέρον μέσα σε όλα αυτά είναι να βρεθούν νέοι τρόποι, σύμφωνα με τους οποίους τα γλωσσικά στοιχεία συνενώνονται, αλλά και αναμειγνύονται μεταξύ τους. Παράλληλα, γίνεται χρήση και άλλων τεχνικών υποκριτικής ή σε συνδυασμό άλλων μορφών τέχνης, όπως το σωματικό θέατρο, ο αυτοσχεδιασμός ή η κινησιολογία μαριονέττας, ταχυδακτυλουργικών ή το Visual Vernacular, που αποτελεί συνδυασμό πολλών στοιχείων νοηματικής, παντομίμας, ποίησης και κινηματογραφικών τεχνικών. Επί σκηνής, πραγματοποιείται γρήγορη εναλλαγή ρόλων, εφόσον υπάρχει συνένωση γλωσσικών στοιχείων των καλλιτεχνών, οι οποίοι καταλήγουν αναμειγνύοντας τις δυο γλώσσες να εκπλήσσουν τον θεατή, ανατρέποντας τα μέχρι τότε δεδομένα. Έτσι, ο θεατής μπορεί να δει έναν κωφό ηθοποιό να κάνει φωνητικά (vocals) σ’ ένα τραγούδι και έναν ομιλούντα ηθοποιό να μιλάει τη νοηματική γλώσσα. Από όλες τις πλευρές, είναι μια μοναδική θεατρική εμπειρία για όλους μας. Από πλευράς διασκευής και σκηνοθεσίας του έργου, κάτι τέτοιες ιδέες αποτελούν πραγματική πρόκληση για έναν καλλιτέχνη, όσο μεγάλη δυσκολία και αν ενέχουν.

Είναι ένα έργο πολυεπίπεδο και μόνιμα διαχρονικό. Πόσο σας ενθουσίασε ή ακόμα και ανατρίχιασε η σκέψη του πόσο σύγχρονο είναι, ακόμα και σήμερα;

Το συγκεκριμένο έργο είναι ένα έργο τόσο επίκαιρο, αλλά και κοινωνικοπολιτικό, καθώς αφορά τη διαχείριση της εξουσίας και τις ανθρώπινες αξίες. Η σύγχρονη πραγματικότητα μ’ αυτόν τον έντονο καταιγισμό γεγονότων δεν μας ανατριχιάζει μονάχα, μας αφήνει άφωνους. Σαν να έχει μεταλλαχτεί ο άνθρωπος, απενεχοποιημένος από οποιοδήποτε ηθικό φραγμό και το κακό έχει γίνει ο μοναδικός συνοδοιπόρος του. Έχει εξαφανιστεί όλο το σύστημα αξιών που γνώριζε ο άνθρωπος. Αναρωτιέμαι πού χάθηκαν η ευγένεια, η αρετή, η καλοσύνη και η αλληλεγγύη.  Ένας  σύγχρονος κόσμος που καταρρέει μαζί με τον άνθρωπο. Και μέσα σε όλα αυτά, εμείς  που δεν είμαστε σε θέση να τα διαχειριστούμε και προσπαθούμε να βρούμε ένα ίχνος ελπίδας, να πιστέψουμε σε κάτι που μπορεί να μας δείξει ότι τα πράγματα θα αλλάξουν και όλα θα πάνε καλά. Ένας από τους λόγους που μας αρέσει πολύ το έργο, είναι όταν γράφει ο Ζιρωντού «Σώθηκε ο κόσμος. Οι κακοί εξατμίστηκαν!», γιατί εμάς μας αρέσει να πιστεύουμε σε αλληγορικά παραμύθια.

Πόσο κράτησαν οι πρόβες; Υπήρξαν σημεία που εστιάσατε ιδιαίτερα;  

Η  Ομάδα, αν και έχει αποκτήσει σημαντική σκηνική και καλλιτεχνική  εμπειρία, εξαιτίας της εξοικείωσής της με κώδικες υποκριτικής, αλλά και εναλλακτικών μορφών τέχνης, ωστόσο η προετοιμασία των παραστάσεων και οι πρόβες ξεκινούν ίσως νωρίτερα από κάποιον άλλο θίασο. Το γεγονός αυτό συμβαίνει κυρίως, λόγω της διγλωσσίας που υφίσταται επί σκηνής. Πρέπει πρώτα να προετοιμαστεί η διασκευή και αμέσως μετά να αποδοθούν τα κείμενα στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα και τότε να ξεκινήσουν οι πρόβες. Ταυτόχρονα όμως, εκτός από την εκμάθηση των κειμένων στη νοηματική γλώσσα, πραγματοποιείται το δημιουργικό κομμάτι της διαδικασίας των προβών, μέσα από τεχνικές όπως ο αυτοσχεδιασμός, το σωματικό θέατρο, η κίνηση και ο χορός. Κάθε φορά εξαρτάται από το θεατρικό έργο που έχουμε επιλέξει. Όσον αφορά το συγκεκριμένο, η σκηνική δράση πραγματοποιείται με τη χρήση συγκεκριμένων θεατρικών τεχνικών και εναλλακτικών μορφών τέχνης, όπως η παντομίμα, το visual vernacular και η κινησιολογία ενός τσίρκου. Επιπλέον, έπρεπε να ασχοληθούμε ιδιαίτερα με το ζήτημα της ζωντανής μουσικής, τον τρόπο απόδοσης των στίχων και των φωνητικών, αλλά και του συγχρονισμού με τον μουσικό.

Θα παρουσιάσετε τον δεύτερο κύκλο παραστάσεων. Θα περιοδεύσετε στη συνέχεια; Τι πλάνα υπάρχουν;

Η παράσταση ανέβηκε τον Δεκέμβριο και ολοκληρώθηκε ένας πρώτος κύκλος παραστάσεων. Η αλήθεια είναι ότι θα θέλαμε να πραγματοποιηθεί ένας μεγαλύτερος δεύτερος κύκλος παραστάσεων στην Αθήνα και στην περιφέρεια. Ωστόσο, η χρονική περίοδος και η προκήρυξη των εκλογών, δεν αποτελούν βοηθητικό παράγοντα.  Ξεκινάμε με λίγες παραστάσεις στην Αθήνα και στην αγαπημένη Πάτρα και ελπίζουμε να επανέλθουμε δριμύτεροι!

Τι άλλο θα κάνετε παράλληλα; Είναι ανακοινώσιμα τα σχέδιά σας;

Είναι νωρίς ακόμη για να ανακοινώσουμε κάτι. Έχουμε κάνει τις προτάσεις μας και αναμένουμε. Ωστόσο, είναι στον προγραμματισμό της Ομάδας να πραγματοποιήσει κάποια θεατρικά σεμινάρια για άτομα με ή χωρίς αναπηρία, στα οποία συμβαίνει εδώ και καιρό συνεχώς μια αναβολή, εξαιτίας επαγγελματικών υποχρεώσεων. Ελπίζουμε να ξεκινήσουν μέσα στην επόμενη σεζόν.

Ο Έλληνας στηρίζει το θέατρο; Πηγαίνει συχνά;

Όλα αυτά τα χρόνια, έχουμε βιώσει καταπληκτικές στιγμές με τους θεατές μας και μόνο θετικά θα μπορούσα να απαντήσω σ’ αυτή την ερώτηση. Πιστεύω ότι παλαιότερα οι θεατές μπορεί να πήγαιναν στο θέατρο, αλλά δεν έψαχναν τόσο πολύ το θέμα. Η οικονομική κατάσταση, η περίοδος του κορονοϊού και άλλοι παράγοντες, έχουν συμβάλλει θετικά προς αυτή την κατεύθυνση. Στη σύγχρονη εποχή, ο θεατής έχει ενημερωθεί από πριν από το διαδίκτυο, γνωρίζει πού πάει και έχει ανοιχτό πεδίο ως προς αυτό. Την τελευταία περίοδο δε, έχει σημειωθεί αξιόλογη αύξηση του αριθμού των θεατών στις θεατρικές αίθουσες και αυτό μόνο ελπιδοφόρο θα μπορούσε να θεωρηθεί.

Τι είναι αυτό που λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη, προκειμένου να υπηρετείτε τόσο πιστά την τέχνη σας;

Η ίδια η ύπαρξη της Ομάδας, όπου καλλιτέχνες με ή χωρίς αναπηρία έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν τόσο βαθιά μέσω της θεατρικής τέχνης, αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη. Αυτή η σύμπραξη κωφών και ομιλούντων ηθοποιών, μέσα από την ενασχόληση με την υποκριτική τέχνη και τη συνένωση των δυο  κόσμων, μπορεί να οδηγήσει σε ανακαλύψεις για νέους τρόπους και εργαλεία στην ερμηνευτική προσέγγιση. Παράλληλα, η ενασχόληση με τη δραματουργία του έργου και την εικαστική απεικόνισή του, αποτελούν στοιχεία πρόκλησης για κάθε. καλλιτέχνη.

Κώστας Κούλης