Παρατηρώντες: Γυναίκες του πολέμου @ Θέατρο ΕΛΕΡ

Παντρεύτηκαν, έκαναν παιδιά. Και τα αγόρια τους… Όταν ξεκίνησε η εισβολή, όταν χτύπησε την πόρτα ο πόλεμος… Τους φύγαν όλα. Η μία από τις δυο, όταν έμαθε ότι χάθηκαν, δεν άντεξε… Έβαλε φωτιά στην ψυχή και το σώμα της και αποχαιρέτησε την αδικία με την ύψιστη θυσία. Η άλλη πάλι… Γύρισαν μόνο τα δύο… και εκείνα σε κουτιά… Ο πόλεμος δεν δίνει ζωή. Ο πόλεμος μόνο παίρνει ζωή. Κι αυτή η μάνα, αυτές οι δυο… και πόσες μανάδες ακόμα…

Οι τρεις πρωταγωνιστές κάθονται στο μπροστινό μέρος του σκηνικού. Στη μέση βρίσκεται η κυρία Μαρσέλα Λένα, η οποία ενσαρκώνει την ηρωίδα μας. Η οποία περιγράφει ζόφος και σκοτεινιά, περιγράφει τα χειρότερα του ανθρώπου και αναλύει τον ατελείωτο πόνο της. Αυτά που συνέβησαν στην πρώην Γιουγκοσλαβία δεν έγιναν πριν από πεντακόσια χρόνια. Ήταν μόλις τέλη της δεκαετίας του ’90. Και οι «διαφορές στην πίστη» οδήγησαν στον πόλεμο, καθ’ υπόδειξη των γραφείων «χειρισμού ειδικών υποθέσεων» των τριγύρω κυβερνήσεων. Μωρέ, καλά το λένε. Αν ο Θεός ήξερε το τι εγκλήματα έχουν γίνει στο όνομά του, θα επέλεγε να εξαφανιστεί.

Δίπλα της η κυρία Κατερίνα Χάσκα και ο κύριος Ορέστης Ζιώγκας. Ο κύριος Αγκ Απολλονί, ο συγγραφέας του βιβλίου που έγινε παράσταση και καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Κοσόβου, αφηγείται μέσω βίντεο. Οι μαύρες θύμησες και ένα έθνος υπό μάλης. «Ένα κλαδί ελπίδας, ένα κλαδί φλόγας». Η κυρία Γιώτα Κουνδουράκη πατά πάνω εκεί, γράφει ένα εκπληκτικό κείμενο και το σκηνοθετεί με οξύνοια, ψυχή και καλλιτεχνικό οίστρο. Παρούσα εδώ και η αφήγηση του κυρίου Κωστή Κόντου, ο οποίος υπογράφει και τη μουσική του έργου. Τους κοιτώ όλους μαζί και τον καθένα μόνο του. Όλοι τους προσηλωμένοι. Πειστικοί, Αυθεντικοί. Απόλυτα κλειδωμένοι στις προσταγές των ρόλων τους. Συγκινητικοί. Η κυρία Λένα μας κερδίζει όλους με τον τρόπο απόδοσής της. Είναι εκεί για να φωνάξει. Για να πει το δίκιο της. Για να ξυπνήσει όσους κοιμούνται. Για να πιστοποιήσει το κακό που κουρνιάζει στις ψυχές μας. Για να αστράψει και να βροντήξει. Μέχρι να επιστρέψουν τα υπόλοιπα παιδιά της. Όρθια ή σε κουτιά…

Στον επίλογο της παράστασης… Μετά το παρατεταμένο χειροκρότημα, τις αγκαλιές επί σκηνής, τις ανθοδέσμες και τις φιλοφρονήσεις… Εκείνη η μάνα, που ξέραμε ότι είναι απόψε παρούσα, ανεβαίνει στη σκηνή. Το πραγματικό πρόσωπο, βάσει του οποίου γράφτηκε το κείμενο. Η κυρία Ferdonija ανεβαίνει στη σκηνή. Απόψε είναι η μητέρα όλων των μανάδων. Το κοινό χειροκροτεί. Οι δακρυγόνοι χαίρονται και πλημμυρίζουν τα πρόσωπα. Και τα χέρια μας, οι παλάμες μας… Απόψε θα σπάσουν από το χειροκρότημα.

Θέλω να αποκτήσω το βίντεο από το μπιζάρισμα. Και να το στείλω σε κάτι ψυχές, που θεωρούν ότι επειδή θέλουν, μπορούν να παραγγέλνουν γενοκτονίες. Θέλω να τους το στείλω και να τους γράψω από κάτω «Το αίμα είναι ο λεκές της ελευθερίας». Ναι, τα ακριβά κοστούμια που περιέχουν φθηνούς ανθρώπους, δεν θα απαντήσουν καν. Εγώ όμως τη δουλειά μου θα την έχω κάνει.

Η σκέψη γυρίζει στην παράσταση. Το λευκό και το μαύρο, σε αντιδιαστολή με το μαύρο και το κόκκινο του Στεντάλ. Θάνατος στη μία περίπτωση, θάνατος και στην άλλη. Απόψε παρακολουθήσαμε ένα δράμα ανθρώπων εξαιτίας των ανθρώπων. Απόψε παρακολουθεί ο κόσμος που δεν έχει ζήσει – ευτυχώς – πόλεμο και δεν θα ήθελε ποτέ να ζήσει. Απόψε όμως παρακολουθεί και η Pashka. Από ψηλά. Στην αγκαλιά των παιδιών της.

Κώστας Κούλης

Μία παράσταση στη σκιά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε το όνομα εκείνου που σκέφτηκε και έπεισε και τους άλλους να γίνει κάτι τέτοιο. Θα επανέλθουμε.