Παρατηρώντες: Οι νεκρές ψυχές @ Θέατρο Θησείον

Ο πρώτος στη σειρά κράτησε την αναπνοή του. Οι τέσσερις πίσω του το ίδιο. Όταν επιτέλους ανέπνευσαν, το ίδιο κάναμε και εμείς, οι θεατές. Η φωνή του αφηγητή, αθέατη και πανταχού παρούσα, μας έβαζε σιγά-σιγά στο κλίμα. «Μου αρέσει πολύ το θέατρο. Μάζευα λεφτά για να πάω. Μόνο τα γουρούνια δεν πάνε στο θέατρο. Μόνο με πρόσκληση». Το κοινό γελά. Η πεντάδα αρχίζει να εξιστορεί. Έργα και ημέρες του Πάβελ Ιβάνοβιτς Τσίτσικωφ, ο οποίος περιδιαβαίνει τα χωριά της Ρωσίας και ζητά να αγοράσει πεθαμένους. Ψυχές που έχουν ήδη φύγει προς το φως, παραμένουν όμως εγγεγραμμένες στους καταλόγους των ζωντανών. Προσφέρει ογδόντα καπίκια «ανά τεμάχιο», αλλά η τιμή μπορεί να ανέβει, ανάλογα με το ποιον έχει απέναντί του.

Τι ιστορία είναι πάλι τούτη; Πώς είναι δυνατό να κατεβάζει τέτοιες ιδέες το ανθρώπινο μυαλό; Ένα εκπληκτικό αφήγημα με την υπογραφή του υπέρ-θεόρατου Νικολάι Γκόγκολ, το οποίο πήρε η κυρία Σοφία Καραγιάννη, του έκανε μία τρομερή απόδοση, το σκηνοθέτησε ακόμα πιο τρομερά και μετά ήλθε η απίστευτη ομάδα GAFF, την οποία έχουμε λατρέψει με το συγκλονιστικό «Καλά, εσύ πέθανες νωρίς» και η οποία έκανε πάλι το θαύμα της. Οι πέντε ηθοποιοί ίπτανται σε διάφορους ρόλους, μεταφέροντας στη σκηνή την Οδύσσεια του Τσίτσικωφ, καθώς και τα ανταμώματά του με τους Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες της περιοχής του.

Η μεθοδολογία κοντινή σε αυτά που μας έχει συνηθίσει αυτή η σπουδαία καλλιτεχνική παρέα. Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης υποδύεται τον Τσίτσικωφ καθόλη τη διάρκεια της παράστασης και οι υπόλοιποι κύριοι, Διονύσης Λάνης, Γιάννης Μάνθος, Χρήστος Παπαδόπουλος και Κωνσταντίνος Πασσάς, παίζουν όλους τους υπόλοιπους ρόλους, σε πολλαπλές διανομές. Για τον κύριο Ιωσηφίδη τα είπαμε και στην παράσταση «Το ημερολόγιο ενός τρελού». Πρόκειται για φαινόμενο της υποκριτικής και – καθώς φαίνεται – για έναν άνθρωπο που παθιάζεται πολύ με τη δουλειά του. Και ξέρετε ποιο είναι το εντελώς τρελό εδώ, σε αυτό το έργο; Ότι οι κύριοι Λάνης, Μάνθος, Παπαδόπουλος και Πασσάς παίζουν το ίδιο απίστευτα. Μεταξύ διάνοιας, οξύνοιας, πάθους και τρέλας, οι πέντε τους μας καθιστούν κοινωνούς μίας ροής, που έχει σκοπό να ψυχαγωγήσει και να προβληματίσει. Με κίνηση για βραβείο, με την υπογραφή της κυρίας Μαργαρίτας Τρίκκα και με πλήθος νοημάτων να εκτοξεύονται κατά πάνω μας.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που το κοινό γέλασε και μάλιστα πολύ. Το αντίθετο μάλιστα. Κάποια στιγμή οι θεατές γελούσαν κάθε πέντε δευτερόλεπτα και το θέαμα ήταν πλέον σουρεάλ ή σχεδόν σουρεάλ. Οι πέντε τους εναλλάσσονται σε διάφορες μορφές της ιστορίας. Γαιοκτήμονες, γυναίκες και άντρες, δήμαρχοι και αντιδήμαρχοι, εισαγγελείς και διάφοροι αξιωματούχοι. Και τα παζάρια καλά κρατούν. Πόσα θέλει για τετρακόσιες ψυχές; Πόσα δίνει για χίλιες ψυχές; Γιατί τόσα λίγα, γιατί τόσα πολλά; Και κάποια στιγμή η εσωτερική αναζήτηση χτυπά κόκκινο.

Ο ήρωας αναρωτιέται. Είναι σαν να βρέθηκε στον κάτω κόσμο και να συνάντησε όλους εκείνους για τους οποίους μέχρι πριν λίγο παζάρευε. Ήταν σαν να ήταν οι πρωταγωνιστές οι νεκροί και όλοι οι υπόλοιποι οι ζωντανοί. Πώς βρέθηκαν ο τάδε και ο δείνα εκεί; Τι δουλειά έχουν εδώ ο Χι και ο Ψι; Και ενώ νομίσαμε πως δεν γίνεται να πάει πιο πάνω η έμπνευση, εκεί μας αποτελειώνουν. Ο ήρωας αναρωτιέται. Και εσείς οι πενήντα εφτά, πώς βρεθήκατε εδώ, όλοι μαζί; Τι συνέβη; Τελείωσε σε όλους σας το οξυγόνο; Το καρφί έφτασε μέχρι τα Τέμπη και γύρισε πίσω, πιστοποιώντας πως η τέχνη πάντα συγκινείται και πάντα παίρνει το μέρος εκείνων που δεν έφταιξαν σε τίποτα και πλήρωσαν για όλα. Τοξότες, φάλαγγες και λεγεώνες…

Το μπιζάρισμα κρατά πάνω από πέντε λεπτά. Το κοινό ξεσπά σε ξέφρενα χειροκροτήματα. Ανθοδέσμες, γλάστρες, χαμόγελα, συγκίνηση, αγκαλιές και υποσχέσεις για τα καλύτερα. Μία παράσταση που αξίζει την προσοχή σας και την προσέλευσή σας.

Κώστας Κούλης

Μία παράσταση στη σκιά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε το όνομα εκείνου που σκέφτηκε και έπεισε και τους άλλους να γίνει κάτι τέτοιο. Θα επανέλθουμε.