Θεατρίζομαι: ΚΟΙΜΩΜΕΝΟΣ ΧΑΛΕΠΑΣ, Ο ΣΑΛόΣ άΓΙΟΣ @ Θέατρο Καλλιρόης / Χώρος Τέχνης 14η Μέρα

Στη σκηνή του Θεάτρου Καλλιρρόης, για τέταρτη χρονιά, ζωντανεύει ένας μύθος του ελληνικού πνεύματος. Ο «Κοιμώμενος Χαλεπάς, ο σαλός άγιος» του Άγγελου Ανδρεόπουλου, σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Λιακόπουλου. Στον εμβληματικό ρόλο του Γιαννούλη Χαλεπά, ο Γιώργης Κοντοπόδης, παραδίδει μια ερμηνεία που διαπερνά τη σιωπή και το μάρμαρο, αγγίζοντας τα όρια του ανθρώπινου και του θεϊκού. Το έργο δεν αφηγείται απλώς μια ζωή· μας καλεί να περιπλανηθούμε στα σκοτεινά και φωτεινά τοπία της δημιουργίας, εκεί όπου η τέχνη συναντά την τρέλα και η λύτρωση γεννιέται μέσα από την ίδια την καταστροφή.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο «σαλός άγιος» της νεοελληνικής γλυπτικής, γεννήθηκε στην Τήνο και κουβάλησε μέσα του το βάρος του ταλέντου σαν σταυρό. Από παιδί έμαθε το μάρμαρο όπως άλλοι μαθαίνουν την προσευχή. Με δέος και σιωπή. Η δόξα ήρθε νωρίς, μα την ακολούθησε η πτώση. Ψυχική ασθένεια, εγκλεισμός, η μητρική σκιά που φυλάκισε τη δημιουργία του. Ο Χαλεπάς δεν είναι απλώς ένας γλύπτης· είναι το αιώνιο ερώτημα αν η τρέλα είναι κατάρα ή θεία πνοή.

Η παράσταση δεν περιορίζεται σε μια απλή αναπαράσταση γεγονότων. Γίνεται καθρέφτης μιας ολόκληρης κοινωνίας, που δεν ξέρει πώς να σταθεί απέναντι στο διαφορετικό. Ο Γιώργης Κοντοπόδης υποδύεται τον Χαλεπά όχι σαν ήρωα, αλλά σαν πληγή ανοιχτή, έναν άνθρωπο που δεν χωρά πουθενά κι όμως υπάρχει παντού. Είναι χαρισματικός ή απλώς τρελός; Το ερώτημα πλανάται στην αίθουσα, σαν ψίθυρος. Μήπως μια κοινωνία όπως η ελληνική, που βιάζεται να κατηγοριοποιήσει, να οριοθετήσει, να “κουλουπώσει” τις ψυχές, γεννά η ίδια τους προφήτες της τρέλας; Μήπως όσοι τολμούν να ονειρευτούν αλλιώς, πληρώνουν το τίμημα με τη μοναξιά; Στην ιστορία του Χαλεπά καθρεφτίζεται ο πόνος όλων των ανθρώπων που δεν χωρούν σε καλούπια, όμως, με τη σιωπή τους, δίνουν μορφή στο άμορφο.

Η σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Λιακόπουλου κινείται ανάμεσα στο φως και τη σκιά, σαν μια συνεχής αναπνοή ανάμεσα στη ζωή και τον εσωτερικό θάνατο. Το λευκό πανί του ψυχιατρείου κυριαρχεί στη σκηνή, σύμβολο αγνότητας και εγκλεισμού μαζί. Γύρω του απλώνονται οι μαύρες σκιές όλων όσων καταπλάκωσαν την ψυχή του Χαλεπά. Φόβοι, ενοχές, κοινωνικά πρέπει, η σιωπή των άλλων. Το φως πέφτει πάνω του σαν εξομολόγηση, σαν μαρμάρινη αποκάλυψη. Η μουσική, άλλοτε υπόκωφη και άλλοτε ορμητική, οδηγεί τη ροή της παράστασης με χειρουργική ακρίβεια· είναι η ίδια η ανάσα του ήρωα, ο παλμός του μέσα στη σιωπή. Μέσα από το παιχνίδι αυτό των αντιθέσεων, λευκό και μαύρο, φως και σκοτάδι, λογική και παραφροσύνη.

Ο Γιώργης Κοντοπόδης δεν «παίζει» τον Χαλεπά. Γίνεται ο Χαλεπάς. Μπαίνει στη δίνη του νου του με τόση αφοσίωση, που ο θεατής σχεδόν φοβάται μήπως χαθεί κι ο ίδιος εκεί μέσα. Πώς δεν χάνεται πάνω στην ορμή των λόγων του; Πώς κατορθώνει να κρατήσει ζωντανό το νήμα της λογικής, την ώρα που το βλέμμα του βυθίζεται στην άβυσσο; Η ερμηνεία του ακροβατεί ανάμεσα στην τρέλα και την απελπισία, στο ιερό και το ανθρώπινο. Είναι στιγμές που δεν ξέρεις αν βλέπεις έναν ηθοποιό ή αν παρακολουθείς, μπροστά σου, τη μνήμη ενός πονεμένου και χαρισματικού ανθρώπου να ανασαίνει ξανά. Μέσα από τα μάτια του Κοντοπόδη, ο Χαλεπάς δεν είναι πια μια μορφή της Ιστορίας. Είναι ο καθένας μας, όταν παλεύει να σώσει την ψυχή του μέσα σ’ έναν κόσμο που δεν την αντέχει.

Στην καρδιά του έργου καίει ένα αρχέγονο θέμα. Το αμάρτημα των μανάδων. Η αγάπη που, από φόβο, γίνεται δεσμά· η στοργή που πνίγει αντί να θρέφει. Η μητέρα του Χαλεπά, φοβισμένη και αλύτρωτη, έγινε φύλακας και δήμιός του μαζί. Ένας πατέρας αδύναμος να αντισταθεί, μια κοινωνία έτοιμη να καταδικάσει ό,τι δεν κατανοεί! Κι έτσι, ένας χαρισματικός άνθρωπος χάνεται για χρόνια στη σιωπή. Μα το έργο του, όπως κι η ψυχή του, δεν χάθηκαν ποτέ. Κουβαλά μέσα του όσα όλοι κουβαλούμε. Την αγάπη που πληγώνει, την ανάγκη για λύτρωση, το δικαίωμα να είμαστε ο εαυτός μας.

Και ίσως το αληθινό μήνυμα της παράστασης να είναι αυτό: να μαθαίνουμε από την ιστορία, να αγαπάμε χωρίς να φυλακίζουμε, να αφήνουμε τα παιδιά μας να πετούν ελεύθερα και να είναι ευτυχισμένα. Γιατί μόνο τότε, το μάρμαρο της ζωής θα πάψει να είναι βαρύ και θα γίνει φως.

Φένια Φελέκου

Μία παράσταση στη σκιά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε το όνομα εκείνου που σκέφτηκε και έπεισε και τους άλλους να γίνει κάτι τέτοιο. Θα επανέλθουμε.