Παρατηρώντες: Χρονικό @ Θέατρο 104

«Πιστεύω σε αυτά που έχουν πει οι προφήτες, ότι δηλαδή οι θάλασσες κρατούν τους νεκρούς τους. Τη νύχτα όμως, που τα κύματα έρχονται σιμά, εκείνοι ψιθυρίζουν… και εγώ ακούω»…

Σε κάποιο νησί, όχι απαραίτητα τη Σάμο, αλλά εγώ θα πω τη Σάμο, συμβαίνουν διάφορα τινά. Που έχουν να κάνουν με τον κόσμο. Που έχουν να κάνουν με τα δύσκολα που δημιουργεί ο άνθρωπος. Θέριζε κάποτε το χτικιό. Ήταν πολλοί εκείνοι που έφευγαν από τη γη τους, για να βρουν την τύχη τους στο εξωτερικό. Οι πολιτικάντηδες ήταν πάντα αυτοί που ήταν και αυτοί που είναι και σήμερα. Μόνο λόγια και μόνο για την πάρτη τους. Οι γυναίκες έμεναν να κοιτάζουν τη θάλασσα. Οι περισσότερες από αυτές έμεναν γεροντοκόρες ή χήρες. Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε το «Χρονικό» το 1957, ενώ την ίδια χρονιά βραβεύτηκε με το πρώτο κρατικό βραβείο ποίησης. Ο μεγάλος δημιουργός αναμιγνύει το σταχτί με το μπλε και τη θάλασσα με ένα δανεικό ρούχο. Και περνάει από κόσκινο μία ολόκληρη εποχή και μια ολάκερη χώρα.

Ο κύριος Βασίλης Καλφάκης παίρνει αυτό το έργο, το επεξεργάζεται, το σκηνοθετεί και παρουσιάζει μία παράσταση, η οποία στην ουσία είναι το κατόρθωμα μίας απόλυτα δεμένα ομάδας ηθοποιών και ενός συνόλου εμπνευσμένων φωτισμών. Πολλοί υποστηρίζουν πως τα φώτα στο θέατρο είναι «η μισή παράσταση». Φανταστείτε λοιπόν τι γίνεται τώρα, που ο κύριος Βασίλης Γιαννακόπουλος φρόντισε να είναι πραγματικά θεαματικό το θέαμα του φωτός. Ιδίως η σκηνή, στην οποία εμφανίζονται οι έτεροι ηθοποιοί… Κατάπια τη γλώσσα μου!

Πάνω σε αυτό το μοτίβο κινείται η ομάδα ÇaVa, η οποία έχει – σε αυτή τη δουλεία – στις τάξεις της μία εξαιρετική καλλιτέχνιδα, μία εκπληκτική ηθοποιό. Η κυρία Γιώτα Φέστα ενώνει τις δυνάμεις της με την ομάδα και καθηλώνει με τη φωνή της, τη χροιά της, την κίνησή της.

Δίπλα της, άξιοι συμπαραστάτες, η κυρία Σάντρα Λειβαδάρα, ο κύριος Γιώργος Σύρμας και ο ίδιος ο σκηνοθέτης, οι οποίοι κινούνται κατά μήκος και πλάτος της σκηνής και μεταμορφώνονται σε ένα τετρασδιάστατο δυναμό αφηγητικής διάνθισης. Στην ουσία και οι τέσσερις ηθοποιοί αφηγούνται παράλληλα ή ο ένας μετά τον άλλο, την ιστορία ή τις ιστορίες, πατώντας πάντα στο ποίημα. Περπατούν, τρέχουν, χτυπιούνται, βελάζουν (πολλά μπράβο στην κυρία Νατάσσα Σιέτου για την κίνηση), μιλούν παράλληλα. Ιδίως αυτό το τελευταίο είναι για γερά νεύρα. Και αποτελεί τρομερή άσκηση επί χάρτου για τους ηθοποιούς και αφορμή για χειροκρότημα, αλλά για τούτο το τελευταίο καλά θα κάνετε να συγκρατηθείτε, αφού συμβαίνει μέσα στην παράσταση και όχι στο τελείωμα.

Ομοιόμορφα ντυμένοι, οι τέσσερις πρωταγωνιστές αναφέρονται σε περιόδους και καταστάσεις που περιγράφουν με απτό τρόπο τα μελανά σημεία της πατρίδας μας, περιγράφουν ανθρώπους και πρακτικές, περιγράφουν αυτά που θα θέλαμε να ξεχάσουμε. Αυτό που μου έκανε εντύπωση, είναι ότι στην ουσία οι ηθοποιοί δουλεύουν με ένα αντί-κείμενο, με πανδύσκολες σημειολογικές ερμηνείες και σκόρπιες λέξεις, οι οποίες απομνημονεύτηκαν μόνο και μόνο επειδή οι τέσσερίς τους είναι ήρωες. Είναι απόλυτα γενικό το πλάνο, αφού έτσι προστάζει και το ποίημα και είναι γενναίος ο τρόπος που ανταποκρίθηκε το κουαρτέτο, το οποίο μάτωσε και ίδρωσε για να δώσει σάρκα και οστά σε ένα φάντασμα. Συγκρατήστε μόνο – και δεν σποϊλάρω, ενώ θα το ήθελα – πως η παράσταση ξεκινά εν είδη μονολόγου και μετά «απλά» τρελαίνει το σύμπαν.

Η ιστορία για τον Ταμεία του σωματείου «Πυθαγόρας» είναι τουλάχιστον προφητική. Ο μεγάλος ποιητής έβαλε τις βάσεις και αυτή η ομάδα έδωσε το ύψος για να γίνει εικόνες εκείνη η σειρά φράσεων. Η σκέψη και μόνο, καθώς αντικρύζεις και παρακολουθείς και αφομοιώνεις, είναι γροθιά στο στομάχι. Το σωματείο έκλεισε, οι συνδρομές δεν πληρώθηκαν ποτέ, οι αποδείξεις έμειναν και τα χαρτιά χωρίς νόημα έκαναν έναν άνθρωπο να φύγει σαν κοινός κλέφτης, επειδή θεώρησε πως χρωστούσε. Αν σας θυμίζει κάτι…

Κώστας Κούλης

Μία παράσταση στη σκιά του προεδρικού διατάγματος 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022), με το οποίο τα πτυχία καλλιτεχνικών σπουδών εξισώνονται με απολυτήριο λυκείου. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε το όνομα εκείνου που σκέφτηκε και έπεισε και τους άλλους να γίνει κάτι τέτοιο. Θα επανέλθουμε.